Endometrioza – przyczyny, objawy, leczenie endometriozy

W wyniku postępujących zmian klimatycznych i problemów genetycznych coraz więcej kobiet boryka się z chorobami ginekologicznymi. Jedną z nich jest endometrioza, która bardzo negatywnie wpływa na jakość życia Pacjentki i stanowi jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności. Problem jest o tyle poważny, ponieważ początkowe objawy schorzenia bardzo często są bagatelizowane przez Panie. To z kolei znacznie opóźnia diagnostykę i zmniejsza efektywność terapii.

Endometrioza – co to jest?

Endometrioza jest jedną z chorób ginekologicznych, w której przebiegu komórki błony śluzowej macicy (komórki endometrium) występują także poza jamą macicy. Swoją budową przypominają komórki endometrium i charakteryzują się aktywnością wydzielniczą. Wyróżniają się także dużą wrażliwością na różnego rodzaju zmiany hormonalne, do których dochodzi podczas cyklu miesiączkowego. To natomiast jest bezpośrednią przyczyną przewlekłych stanów zapalnych.

Jama macicy wewnątrz wyścielona jest specjalną tkanką (endometrium). Jej grubość i struktura ciągle poddawane są regularnym zmianom na skutek działania hormonów cyklu miesiączkowego. W trakcie menstruacji to właśnie endometrium złuszcza się i wydalane jest wraz z krwią menstruacyjną. Podczas endometriozy można zaobserwować wiele skupisk komórek podobnych do endometrium, które występują poza jamą macicy. Zazwyczaj stany endometriozy rozwijają się na jajowodach, więzadłach otaczających macicę i na zewnątrz macicy.  Częstym zjawiskiem jest także endometrioza na jajniku, która dotyczy większości chorych kobiet.

Do tej pory nie udało się jeszcze jednoznacznie wyjaśnić mechanizm rozwoju tej choroby. Uważa się jednak, że odpowiadają za niego czynniki genetyczne, środowiskowe, autoimmunologiczne, alergiczne i epigenetyczne. Proces występującej endometriozy tłumaczy się występowaniem wstecznego miesiączkowania – zjawiska, kiedy krew miesiączkowa przenika do jamy otrzewnowej przez jajowody. W wyniku tego zjawiska dochodzi do wszczepiania złuszczonych komórek błony śluzowej macicy. Wsteczne miesiączkowanie występuje jednak również u Pań bez endometriozy. Właśnie dlatego nie można uważać, że stanowi ono jedyną przyczynę powstawania tej choroby. Szacuje się, że endometrioza występuje mniej więcej u 6 – 10 % kobiet w wieku rozrodczym i stanowi najczęstszą przyczynę bezpłodności. Wiąże się także z dużym dyskomfortem miejsc intymnych, bólem i pogorszeniem jakości funkcjonowania kobiety. Diagnozę najczęściej stosuje się między 30 a 50 rokiem życia, chociaż początki rozwoju tej choroby mogą mieć miejsce o wiele wcześniej. Endometrioza dotyka zarówno Pań w wieku rozrodczym, jak i po menopauzie. Wykrywa się ją również u dziewczynek przed pojawieniem się pierwszej miesiączki.

Endometrioza a ciąża

Endometrioza może skutecznie utrudnić zajście w ciążę, ponieważ kobiety, które się z nią borykają, zazwyczaj potrzebują więcej czasu, aby cieszyć się z zapłodnienia. W cięższych stadiach do zapłodnienia mogą być konieczne zabiegi chirurgiczne lub techniki wspomaganego rozrodu. Zauważono również, że endometrioza to znacznie częstsze schorzenie u kobiet niepłodnych. Pacjentki z endometriozą 1. i 2. stopnia po 35 roku życia mogą leczyć tę chorobę poprzez inseminację domaciczną ze stymulacją jajeczkowania. Gdy terapia nie przynosi skutków, przystępuje się do zapłodnienia pozaustrojowego. Kobiety z najcięższą formą endometriozy muszą natomiast poddać się zapłodnieniu pozaustrojowemu in vitro.

Endometrioza – diagnostyka

Schorzenie to wyróżnia się tym, że może mieć różne objawy. Diagnostyka endometriozy zazwyczaj jest bezpośrednio związana z badaniem USG ginekologicznym. W jego trakcie lekarz może wykryć torbiele endometrialne, które występują w jajnikach. Doświadczeni specjaliści są również w stanie stwierdzić ewentualną adenomizę – występowanie komórek endometrium między włókniakami mięśnia macicy. Ten typ schorzenia wyróżniają bolesne, nasilone krwawienia miesiączkowe i niepłodność. Endometrioza, która głęboko naciska na jelita, powoduje natomiast zwężenie jego ściany. Diagnostyka jest wtedy związana zarówno z badaniem USG, jak i kolonografią CT i rezonansem magnetycznym. Badanie USG pozwala także wykryć guzy w obrębie ściany pęcherza moczowego.

Choroba zwykle rozpoznawana jest poprzez analizę objawów klinicznych, palpacyjne badanie ginekologiczne, badania obrazowe oraz tomografię. Specjaliści stosują także obrazowe stwierdzenie dolegliwości podczas interwencji operacyjnej, którą potwierdza biopsja endometrium.

O wiele trudniej jest rozpoznać endometriozę powierzchniową. Wtedy lekarze zalecają wykonanie laparoskopii. Podczas diagnostyki można ocenić ruchomość macicy, jajników oraz jelit. Jeśli lekarz nie zauważy tzw. ślizgania jelit po ścianie macicy, wtedy może stwierdzić obecność zrostów i zlecić dodatkowe badania.

W przypadku badań ginekologicznych lekarz ocenia przede wszystkim pozycję, wielość i ruchomość macicy. Pod uwagę brana jest również ruchomość przydatków, więzadła krzyżowo-macicznego i przegrody odbytniczo-pochwowej. Dwa ostatnie elementy ocenia się za pomocą równoczesnego badania przez pochwę i odbyt. Badanie jest szczególnie zalecane do wykonania w trakcie miesiączki, ponieważ zwiększa wtedy szansę na wykrycie ognisk endometriozy głęboko naciekającej.

Endometrioza – objawy

Najczęściej występującym objawem endometriozy jest bardzo duży ból, który występuje w okolicy miednicy małej. Panie mogą także skarżyć się na bolesne miesiączkowanie, nieprzyjemne odczucia w trakcie stosunków płciowych, ból podczas oddawania moczu, bóle brzucha oraz krzyża. W rzadkich przypadkach endometriozy płuc dochodzi również do czasowego krwioplucia.

Objawy endometriozy mogą być również związane z dolnym odcinkiem przewodu pokarmowego – wzdęcia, biegunka, czy też parcie na oddawanie moczu. Schorzenie to jest o tyle niebezpieczne, że często przebiega bezobjawowo, a jej rozpoznanie następuje przez przypadek. Wiele kobiet odkrywa problemy z endometriozą w wyniku zmniejszonej płodności. Wtedy można mówić o psychicznych objawach endometriozy w postaci osłabienia, podenerwowania i stanów depresyjnych wynikających z nieudanych prób zajścia w ciążę.

Kobiety, które zauważają u siebie nagłe bóle miesiączkowe, również powinny zwrócić szczególną uwagę na diagnostykę pod kątem endometriozy. W takich sytuacjach zaleca się jak najszybsze postępowanie diagnostyczne, ponieważ umożliwia to uzyskanie lepszych efektów leczenia.

infografikę można wykorzystać dodając źródło

Jakie są nietypowe objawy endometriozy?

Nietypowe objawy endometriozy są spowodowane ogniskami endometrium zlokalizowanymi poza macicą i jej najbliższym otoczeniem – jajnikami i jajowodami. Zmiany w pochwie lub w sromie mogą powodować nawracające krwawienia, które wywołują nawet najmniejsze podrażnienia mechaniczne lub infekcja. Ogniska endometrium w moczowodach, pęcherzu moczowym lub w cewce moczowej może z kolei spowodować utrzymujący się krwiomocz, lub bóle podczas oddawania moczu.

Nieprawidłowości związane z lokalizacją endometrium są również widoczne w ścianach jelita. Ich okresowe rozrastanie się powoduje niewielkie krwawienie, dolegliwości bólowe w podbrzuszu, które nasilają się podczas kaszlu i kichania.

Pacjentki chore na endometriozę mogą również mieć problem z bólem, który lokalizuje się w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i promieniuje na kończyny dolne lub do sromu. Endometrium może pojawić się w sytuacji, gdy doszło do zanieczyszczenia mechanicznego rany w powłokach. Wynika to np. z cesarskiego cięcia czy klasycznych operacjach w obszarze podbrzusza.

Fragmenty endometrium w rozległych narządach, mogą także powodować tak nietypowe objawy, jak uporczywy kaszel z krwiopluciem, bóle głowy czy objawy neurologiczne.

Kobiety odczuwające problemy z pęcherzem, potrzebę częstego oddawania moczu podczas okresu lub nietrzymanie moczu, mogą również borykać się z endometrium zlokalizowanym w pęcherzu. Pacjentki mogą również borykać się w trakcie miesiączki z dużymi wzdęciami. Kobiety często opisują taką sytuację i porównują wielkość brzucha do początków ciąży. Endometrioza w takim przypadku jest błędnie mylona z zespołem jelita drażliwego, ponieważ jej objawy mogą być podobne. Poza wzdęciami kobiety jednak odczuwają również biegunki, zaparcia i nudności.

Endometrioza jako podstępna choroba, powoduje również silny ból w klatce piersiowej, ramionach lub w okolicy barków. Ma to miejsce wtedy, gdy endometrioza zlokalizowane jest w okolicy przepony. Gdy natomiast zmiana zlokalizowana jest w jelitach i otrzewnej, wtedy może pojawić się uczucie zgagi i refluksu. Objawy te występują zwykle w połączeniu z typowymi dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi.

Typowe objawy endometriozy

Najczęstsze objawy endometriozy to przede wszystkim objawy bólowe w obszarze podbrzusza w trakcie menstruacji i owulacji. Kobiety skarżą się także na dyskomfort w trakcie współżycia oraz zmniejszenie płodności. Dzieje się tak, ponieważ endometrioza zmniejsza się wpływa na prawidłowość owulacji i zapłodnienia oraz zwiększa ryzyko poronienia.

Jak i gdzie leczyć endometriozę?

Wiele kobiet, które zauważyły u siebie objawy mogące świadczyć o występowaniu tego schorzenia, zadaje sobie pytanie „gdzie leczyć endometriozę?”. Możliwości jest wiele w zależności od rodzaju choroby. Zazwyczaj stosuje się metody farmakologiczne, chirurgiczne lub skojarzone.

W przypadku farmakoterapii lekarz podaje leki na wywołanie miesiączki i wytworzenie stanu hipoestrogenizmu. Teoretycznie takie działania powinny zapobiegać rozrostowi endometrium i sprzyjać odnawianiu się zmian chorobowych. Leczenie farmakologiczne polega na zastosowaniu hormonalnych preparatów antykoncepcyjnych, analogów hormonu uwalniającego gonadotropiny oraz inhibitorów aromatazy. Tabletki antykoncepcyjne przy endometriozie są również jednym z popularniejszych preparatów do łagodzenia bolesnych miesiączek. Leki mogą być stosowane cyklicznie i w sposób ciągły.

Jednym ze sposobów leczenia tej choroby, są także zabiegi chirurgiczne. Do wskazań chirurgicznej terapii zalicza się ból miednicy mniejszej, niepłodność, głęboko naciekającej endometriozy oraz torbiele endometrialne jajników.

Aby zmniejszyć dolegliwości bólowe oraz ryzyko związane z nawrotem choroby stosuje się także leczenie zachowawcze. Celem takich działań jest przede wszystkim redukcja ognisk choroby, a także przywrócenie prawidłowych warunków anatomicznych funkcji narządów miednicy mniejszej. Wycięcie ognisk endometriotycznych jest jednak dość trudnym zajęciem, które wymaga dużych umiejętności. Właśnie dlatego wszelkiego rodzaju interwencje powinny być wykonywane w specjalistycznych klinikach przez doświadczony personel. Zachowawcze leczenie jest szczególnie polecane niepłodnym kobietom z niewielkim natężeniem choroby.

W ciężkich stadiach choroby lekarz może zlecić radykalną terapię chirurgiczną poprzez usunięcie macicy z jajnikami. Zadaniem takich działań jest przede wszystkim wywołanie menopauzy chirurgicznej.

Endometrioza – dieta

Leczenie endometriozy można także wspomagać odpowiednią dietą połączoną z wysiłkiem fizycznym. Zaleca się włączenie do jadłospisu większą ilości owoców oraz warzyw, a także ograniczenie mięsa. Owoce i warzywa to źródło cennych przeciwutleniaczy i beta-karotenu. Zauważono także znaczną poprawę zdrowia w wyniku wykluczenia z diety tłuszczów trans odpowiedzialnych za nasilenie działań prozapalnych. Badania naukowe dowiodły również, że Panie z endometriozą po wyeliminowaniu z diety pszenicy, odczuwają o wiele mniejsze dolegliwości bólowe.

Do czego prowadzi nieleczona endometrioza?

Nieleczona endometrioza lub źle dobrana terapia może być przyczyną wielu powikłań, które pogarszają komfort codziennego funkcjonowania kobiety. Stosując odpowiednio wdrożone leczenie, Pacjentki mogą zahamować przebieg choroby lub choćby spowolnić jej rozwój. Endometrioza jest chorobą o charakterze postępującym i może przyczyniać się do powolnego wyniszczania narządów. Stany zapalne to natomiast bezpośredni powód podrażnienia otrzewnej, a także występowania zrostów. Nieleczona endometrioza jest także przyczyną nieodwracalnych zmian anatomicznych, do których zalicza się np. niedrożność jelit oraz zaburzenia ich pracy, czy też niedrożność jajowodów.

W rzadkich przypadkach dochodzi także do bezpośredniego zagrożenia życia Pacjentki. Późna diagnoza i zaniedbania mogą zmusić kobietę do wykonania stomii, usunięcia jajników, jajowodów, a czasem nawet do całkowitej histerektomii.

1. Endometrioza i przewlekły ból miednicy – diagnostyka, przebieg, leczenie