Nadwaga a otyłość. Przyczyny, skutki i leczenie otyłości

Otyłość jest chorobą cywilizacyjną i zmorą naszych czasów. Z nadmierną wagą zmaga się ponad 2,2 miliarda osób na świecie, a 0,7 miliarda to ludzie otyli. Daje to blisko 30% całej populacji. Najwięcej osób otyłych jest obecnie w Stanach Zjednoczonych i Egipcie. W Polsce ten problem dotyczy już co czwartej osoby, a coraz częściej z nadmierną masą ciała mają problem również dzieci. Skąd bierze się otyłość, jakie konsekwencje mogą z niej wyniknąć i jak skutecznie z nią walczyć? Poznaj najistotniejsze fakty i dowiedz się, na czym polega leczenie otyłości.

Kiedy nadwaga, a kiedy otyłość?

Skąd wiadomo, że nasz stan to nadwaga i otyłość? Niektóre źródła podają, że w celu jego sprawdzenia wystarczy zmierzyć obwód talii. Jeżeli wynosi on więcej niż 88 cm u kobiet (102 cm u mężczyzn), oznacza otyłość. Jest to jednak pojmowanie błędne. Inaczej będzie się kształtowała sylwetka, wymiary i proporcjonalność osób o wzroście 160 cm i inaczej powyżej 180 cm. Dlatego wskaźnik uzyskany na podstawie pomiaru talii jest postrzeganiem niewłaściwym.

Powszechnym, sprawdzonym i używanym w leczeniu wskaźnikiem stanu masy ciała jest indeks BMI (Body Mass Index). Uzyskuje się go, dzieląc wagę mierzoną w kilogramach przez wzrost podany w metrach podniesiony do kwadratu. Następnie otrzymany wynik należy dopasować do jednego z poniższych przedziałów:

• <16,0 – wygłodzenie,
• 16,0-16,99 – wychudzenie,
• 17,00-18,49 – niedowaga,
• 18,5-24,99 – waga prawidłowa,
• 25,00-29,99 – nadwaga,
• 30,00-34,99 – I stopień otyłości,
• 35,0-39,99 – II stopień otyłości (otyłość kliniczna),
• ≥40 – III stopień otyłości (otyłość skrajna).

W przypadku wskaźnika BMI wynoszącego 25 i więcej warto zwrócić uwagę na stosowaną dietę i przeanalizować prowadzony tryb życia. W przeciwnym wypadku wskaźnik ten będzie rósł, wraz z masą ciała, ryzykiem pojawienia się chorób i szeregu innych następstw natury psychologicznej, a nawet społecznej.

Chcąc zdefiniować prawidłowość wagi, warto udać się do dietetyka, który w sposób profesjonalny i za pomocą właściwego sprzętu przeprowadzi analizę ilości tkanki tłuszczowej. Badanie jest bezbolesne i polega na zastosowaniu bioimpedancji. Przez ciało przepuszczony zostaje prąd o bardzo lekkim natężeniu, który napotyka różnego rodzaju opory. Pozwala to dokonać szczegółowego pomiaru ilości tkanki mięśniowej i tłuszczowej, oraz określić, ile jej nadmiaru znajduje się w organizmie.

Przyczyny nadwagi i otyłości

U podstaw samej skłonności do tycia leży natężenie tej tendencji u danej osoby i predyspozycje genetyczne. Około 75% osób otyłych ma rodzica, który również zmagał się z nadmierną masą ciała. Za proces znacznego przybierania na wadze odpowiadają też hormony i ich zbyt intensywne wydzielanie. To głównie kortyzol, insulina, galanina i neuropeptyd Y, które powodują, że chętnie sięgamy po cukry i tłuszcze. Te natomiast znacznie wpływają na proces odkładania się trójglicerydów w komórkach tłuszczowych.

Tyciu sprzyjają również niektóre choroby na tle hormonalnym, takie jak hiperprolaktynemia, zespół Cushinga, zespół policystycznych jajników czy różnego rodzaju zaburzenia układu nerwowego oraz popularna niedoczynność tarczycy. W jej wyniku spowolniona zostaje przemiana materii. Nawet przy stosowaniu właściwej diety i aktywności fizycznej, istnieje ogromne prawdopodobieństwo pojawienia się dodatkowych kilogramów. Powstawaniu otyłości sprzyja również przyjmowanie leków antyalergicznych, (hamujących wydzielanie histaminy), przeciwdepresyjnych, środków antykoncepcyjnych i sterydów.

Jednak najczęstszą przyczyną pojawienia się nadprogramowych kilogramów jest siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej i niezdrowa dieta. To najczęściej nieumiarkowane porcje, produkty wysoko przetworzone, z dużą zawartością tłuszczu i cukrów prostych. Często u podstaw nadmiernej wagi leżą również źle dopasowane pory jedzenia, brak regularności w spożywaniu posiłków i objadanie się przed snem. Dlatego widząc, że waga zaczyna rosnąć, najlepszym rozwiązaniem będzie udanie się do dietetyka.

Skutki otyłości – jak nadmierne kilogramy wpływają na nasz organizm?

Nadwaga i otyłość powodują szereg następstw zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Do najpoważniejszych i zarazem najczęściej występujących chorób rozwijających się wraz z otyłością należy cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, nowotwory, refluks żołądkowo-przełykowy, zaburzenia psychiczne, dolegliwości związane z układem ruchu oraz bezpłodność.

Wśród osób borykających się z otyłością aż 90% ma cukrzycę typu drugiego. Wraz z przybieraniem na wadze pojawia się insulinooporność, co wiąże się z zaburzoną tolerancją glukozy. Najpowszechniejsze objawy, takie jak częste oddawanie moczu, wzmożone pragnienie, osłabienie, zakażenia układu moczowo-płciowego nieleczone prowadzić mogą do neuropatii, stopy cukrzycowej, ślepoty, udaru, zawału serca i niewydolności nerek.

Nie bez powodu nadciśnienie tętnicze nosi miano „cichego zabójcy”. Rozwija się w zasadzie bezobjawowo, prowadząc często do bólu w klatce piersiowej, niewydolności nerek i zawału serca. Wśród poważnych chorób, do których przyczynia się otyłość, należą również nowotwory okrężnicy, przewodów żółciowych, nerek, trzustki, przełyku, wątroby, endometrium, jajników i piersi. Dzieje się tak na skutek powodowania przez nadwagę i otyłość przewlekłego stanu zapalnego, który prowadzi do uszkodzeń struktur DNA. W ich wyniku pojawiają się nowotwory.

Wracanie treści pokarmowej z żołądka do jamy ustnej, zgaga, zaburzenia połykania, bóle w okolicy klatki piersiowej i w nadbrzuszu to objawy refluksu – popularnej przypadłości w krajach wysokorozwiniętych, zwłaszcza u osób otyłych. Nadmierne kilogramy to też znacznie większe obciążenie kości i stawów, które dużo bardziej stają się podatne na zwyrodnienia, skręcenia i złamania. Natomiast zaburzenia menstruacji i owulacji związane z otyłością prowadzą do znacznie większego ryzyka poronień, problemów z zapłodnieniem i komplikacji podczas porodu i zaraz po nim.

Nie mniej ważnym aspektem jest także stan psychiczny osób otyłych. Są one bardziej podatne na wszelkie zaburzenia depresyjne, spadek samooceny i wycofanie się z życia społecznego. Nadwaga i otyłość często są również obiektem drwin ze strony innych osób, co często staje się powodem „zajadania” problemów i pogłębienia nadwagi.

Do chorób związanych z otyłością należą również kamica żółciowa, choroby wątroby, kamica nerkowa, przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma, dna moczanowa i inne. Walka z otyłością i konsekwencja w działaniu powodują bardzo często nie tylko ustąpienie objawów, ale też całkowite wyleczenie z powyższych dolegliwości.

Nadwaga i otyłość – od czego zacząć?

Jak leczyć otyłość? Z pewnością warto postawić na sprawdzone centrum leczenia otyłości, które oferuje pomoc w każdym aspekcie terapii i każdy jej rodzaj. Niezależnie od tego, czy problem dotyczy otyłości, nadwagi, kilku nadprogramowych kilogramów, dobrą decyzją będzie udanie się do specjalisty dietetyka, który szczegółowo przeanalizuje wszelkie aspekty związane z odżywianiem, trybem życia, zleci wykonanie podstawowych badań i dobierze idealnie dopasowaną dietę, która pomoże uporać się z masą ciała.

Należy pamiętać, że dietetyk to nie tylko specjalista, który pomoże w nadwadze i otyłości. Rozpisze również idealną dietę i wskaże zasady postępowania w przypadku zbyt niskiej masy ciała, ale także w sytuacji, gdy waga jest prawidłowa, a pacjentowi towarzyszą zmęczenie, osłabienie i inne czynniki uniemożliwiające normalne funkcjonowanie. W tego typu objawach często problem tkwi w niewłaściwej diecie, braku dostatecznej ilości witamin i minerałów oraz składników odżywczych.

Zabiegi nieinwazyjne a tkanka tłuszczowa

W przypadku zmagania się z niewielką nadwagą, obok wypracowania zdrowych nawyków żywieniowych i opieki dietetyka warto postawić też na liczne zabiegi z zakresu medycyny estetycznej, które w sposób nieinwazyjny z zastosowaniem różnorodnych metod technologicznych, pozwalają na pozbycie się nadmiaru tkanki tłuszczowej oraz wspierają procesy redukcji wagi.

Do najpopularniejszych i polecanych zabiegów ujędrniających i pozwalających na redukcję tkanki tłuszczowych należą procedury z wykorzystaniem fali dźwiękowej, radiofrekwencji mikroigłowej, pola magnetycznego czy ultradźwięków (najskuteczniejszą opcją są tutaj zabiegi HIFU). Skuteczne są również iniekcje (lipoliza iniekcyjna) oraz zabiegi zamrażające (kriolipoliza). Przy tej okazji warto skorzystać jednocześnie z masażu i zabiegów redukujących cellulit. Wybór właściwej terapii w ramach medycyny estetycznej doradzi lekarz, analizując konkretny przypadek oraz efekty, jakie pacjent chciałby uzyskać.

Operacje bariatryczne – walka z otyłością kliniczną

Aby jednak dieta była skuteczna, potrzebna jest konsekwencja i silna wola, co bywa zadaniem przerastającym osoby, które dręczy nadwaga i otyłość. Istnieją również sytuacje, gdy zastosowanie odpowiedniej diety, a w szczególności wykupienie serii zabiegów z zakresu medycyny estetycznej jest niemożliwe z powodów finansowych lub występowania przeciwwskazań do ich stosowania. Wówczas rozwiązaniem są operacje bariatryczne.

Zabiegi bariatryczne to endoskopowe lub laparoskopowe procedury, mające na celu zmniejszenie pojemności żołądka. Tym samym powodują, że ilość pokarmów spożywana przez pacjenta znacznie się zmniejsza, dzięki czemu sukcesywnie traci on na wadze. Tego typu operacje dedykowane są osobom, u których występuje otyłość kliniczna oraz olbrzymia.

Bariatria i leczenie otyłości w Klinice OT.CO w Warszawie

Większość zabiegów bariatrycznych wykonywanych jest w znieczuleniu ogólnym i w ramach jednodniowego pobytu w centrum leczenia otyłości. Po nich natomiast pacjent pozostaje pod stałą opieką lekarza bariatry i psychologa. Ważne jest również ścisłe przestrzeganie zaleceń pooperacyjnych, które mają wpływ na skuteczność operacji oraz przyswojenie nowych nawyków żywieniowych.

Jak leczyć otyłość? Rodzaje zabiegów bariatrycznych

Walka z otyłością proponowana przez centrum leczenia otyłości to endoskopowe balonikowanie żołądka oraz laparoskopowe zabiegi założenia opaski żołądkowej, Sleeve resection oraz Gastric by-pass. Specjaliści zajmują się również przeprowadzaniem operacji rewizyjnych, czyli wykonywanych po wcześniejszym zabiegu podobnego typu lub innego z zakresu chirurgii bariatrycznej.

Balonikowanie żołądka to zabieg nieinwazyjny, w wyniku którego nie dochodzi do żadnych naruszeń powłok ciała i narządów oraz tym samym powstawania blizn. Procedura polega na umieszczeniu wewnątrz żołądka za pomocą endoskopu specjalnego balonika, który następnie napełniony zostaje solą fizjologiczną lub powietrzem. W ten sposób dochodzi do faktycznego zmniejszenia objętości żołądka, dzięki czemu pacjent jest w stanie zjeść dużo mniejsze porcje pożywienia niż przedtem. Wpływa to na redukcję masy ciała i szybszego odczuwania przez pacjenta sytości.

Opaska żołądkowa to niewielka obręcz silikonowa zakładana na górną część żołądka. W wyniku zaciśnięcia wytwarza się ponad nią mały zbiornik, który ogranicza i utrudnia przedostawanie się pokarmu dalej. Skutkuje to zmniejszeniem przyjmowanej ilości pokarmów. Opaska wyposażona jest w specjalny regulowany mankiet, dzięki któremu wielkość przepływu może być zmieniana.

Sleeve resection, czyli rękawowa resekcja żołądka, polega na usunięciu około 80% żołądka w sposób, w wyniku którego pozostaje on w kształcie około 11-milimetrowej rury. Odcięcie wykonywane jest za pomocą specjalnych staplerów, a resekowana część narządu zostaje usunięta z organizmu. Hospitalizacja zazwyczaj wynosi około 3 dni, po czym pacjent wypisany zostaje do domu. W wyniku resekcji możliwe jest spożywanie minimalnej ilości pokarmów oraz utracenie znacznej masy ciała. Rękawowa resekcja żołądka jest zabiegiem nieodwracalnym.

Gastric bypass to natomiast podzielenie żołądka na dwie części. Mniejsza o pojemności 100-150 ml podłączona zostaje bezpośrednio do jelita cienkiego, omijając dwunastnicę i fragment jelita czczego, które z kolei wraz z odciętą większą częścią żołądka wyłączone zostają z przewodu pokarmowego i łączą się z jelitem cienkim w dalszym miejscu. Pacjenci po wykonaniu zabiegu Gastric bypass w ciągu pierwszego roku po operacji tracą nawet 70% nadmiernej masy ciała.

Bariatryczne leczenie otyłości – kiedy nie jest możliwe?

Niestety operacje bariatryczne, jak i inne zabiegi medyczne, w kilku przypadkach nie mogą być wykonane. Do przeciwwskazań przeprowadzania tego typu zabiegów należą:

• choroby nieuleczalne wyniszczające organizm (np. aktywne nowotwory),
• przebyte niedawno choroby zagrażające życiu (np. udar mózgu, zawał serca),
• zaburzenia i choroby endokrynologiczne będące przyczyną otyłości,
• zaburzenia krzepnięcia krwi,
• ciąża, karmienie piersią, planowanie ciąży w ciągu roku od wykonania zabiegu, poród w okresie 2 lat od planowanego terminu operacji,
• uzależnienia od leków, alkoholu, narkotyków i innych substancji odurzających lub psychoaktywnych,
• choroby psychiczne,
• ciężkie upośledzenie umysłowe,
• brak świadomej zgody pacjenta na przeprowadzenie zabiegu.

Wśród przeciwwskazań znajdują się również czynniki względnie wykluczające przeprowadzenie operacji bariatrycznej. Są to przypadki, które mogą ulec zmianie. Należą do nich m.in.:

• przewidywany brak współpracy w zakresie przestrzegania zaleceń pooperacyjnych,
• brak opieki i kontroli nad pacjentem,
• ciężkie schorzenia układu krążeniowo-oddechowego,
• owrzodzenia żołądka i dwunastnicy, aktywna choroba wrzodowa, choroba Crohna,
• marskość wątroby,
• anomalie anatomiczne różnego pochodzenia w obrębie przewodu pokarmowego.

O ostatecznym zakwalifikowaniu pacjenta do operacji bariatrycznej decyduje lekarz bariatra po uzyskaniu szczegółowego wywiadu lekarskiego, analizie niezbędnych badań i historii choroby oraz opinii chirurga bariatry, anestezjologa i psychologa, a w niektórych przypadkach także innych specjalistów.

Co zyskujemy, pozbywając się otyłości?

Skuteczna i konsekwentna walka z otyłością owocuje widocznym i spektakularnym skutkiem, jakim jest utrata masy ciała. W związku z tym faktem pacjent odzyskuje dobre samopoczucie, chęć do działania i uczestniczenia w życiu społecznym. Zwiększa się aktywność fizyczna, a zmniejszają trudności związane z niedawną obecnością dodatkowych kilogramów. Wszelkie czynności wykonuje się łatwiej i szybciej, powrócić też można do dawnych wymagających zajęć.

Dzięki zrzuceniu zbędnych kilogramów znacznie poprawia się stan zdrowia pacjentów. Objawy chorób stopniowo ustępują, a większość z nich udaje się skutecznie wyleczyć. Chirurgiczne leczenie otyłości redukuje:

• migreny o 57%,
• depresje o 47%,
• udary mózgu o 96%,
• obturacyjny bezdech senny o 74-98%,
• astmę o 69%,
• wysoki poziom cholesterolu o 63%,
• nadciśnienie tętnicze o 69%,
• chorobę refluksową przełyku o 72%,
• stłuczenie wątroby o 90%,
• zespół metaboliczny o 80%,
• cukrzycę typu drugiego o 82-98%,
• wysiłkowe nietrzymanie moczu o 44%,
• nadmierne owłosienie o 75%,
• zaburzenia miesiączkowania o 100%,
• zwyrodnieniowe i zapalne choroby stawów o 41%,
• dnę moczanową o 72%,
• zakrzepicę żył głębokich o 95%.

Redukcja otyłości pozwala podnieść ogólną jakość życia u ponad 95% pacjentów oraz pozbyć się zaburzeń lękowych i nerwicy. To również powód do dumy i satysfakcji z podjęcia wyzwania tak dużej zmiany oraz zawalczenia o siebie i swoje zdrowie.

Szczepionka

Dla osób walczących z nadwagą i otyłością oraz tych, którzy obciążeni są skłonnością do przybierania na wadze, laboratoria Instytutu Badawczego Scrippsów w La Jolla w Kaliforni mają dobrą wiadomość. Prowadzone są tam badania nad szczepionką, która chronić będzie przed tyciem. Substancje w niej zawarte mają hamować poziom wydzielanej greliny – hormonu pobudzającego łaknienie i biorącego udział w kontrolowaniu wagi i przemianach energetycznych.

Na obecnym etapie badań szczepionka podana została szczurom, co zaowocowało aż czterokrotnie wolniejszym przybieraniem na wadze, niż w przypadku szczurów bez szczepionki a karmionych tak samo. Remedium to czeka jeszcze wiele badań i procedur, które potwierdzą działanie w przypadku ludzi. Istnieje jednak szansa, że produkt pojawi się w ogólnodostępnym obrocie już za kilka lat.