TSH to inaczej hormon tyreotropowy, który produkuje przysadka mózgowa stymulująca tarczycę do produkowania i wydzielania hormonów tarczycy (T3 i T4). Przysadka mózgowa jest odpowiedzialna za zwiększanie wydzielania TSH jeśli dojdzie do niewystarczającego stężenia hormonów tarczycy, a także na skutek działania adrenaliny i wazopresyny. O zmniejszonym wydzielaniu tarczycy mówi się wtedy, gdy występuje nadmiar hormonów tarczycy. W celu wykrycia nadczynności lub niedoczynności tarczycy wykonuje się badanie tego hormonu z krwi. Lekarz pierwszego kontaktu lub endokrynolog powinien wystawić Pacjentowi skierowanie na podstawowe badania krwi, lub też skierować pacjenta na dalszą diagnostykę.
Jak działa hormon TSH?
Tarczyca to niewielkich rozmiarówgruczoł produkujący hormony w organizmie. Znajduje się z przodu szyi w jej dolnej części, a w skład tarczycy wchodzą dwa połączone ze sobą płatki (kształtem przypomina motyla). Zarówno tarczyca, jak i przysadka mózgowa oraz podwzgórze są jedną, wspólną osią, która jest od siebie zależna i działa na zasadzie układu sprzężonego.
Podwzgórze pozwala produkować hormon TRH, który z kolei pobudza przysadkę mózgową do wytwarzania TSH. TSH jest natomiast odpowiedzialne za pobudzenietarczycy do produkowania hormonów. Każdy z tych narządów jest ze sobą bezpośrednio powiązany. Główną rolę pełni jednak podwzgórze – centralna część układu nerwowego. W przypadku, gdy poziom hormonów jest za wysoki podwzgórze przestaje produkować TRH, a przysadka mózgowa TSH.
W efekcie dochodzi do wstrzymania produkowania hormonów. Zależność podwzgórze-przysadka wpływa natomiast na prawidłowe funkcjonowanie innych gruczołów, m.in. jajników, jąder i nadnerczy. Właśnie dlatego profilaktyka i badania TSH są tak ważne w szczególności u Pań, które pragną zajść w ciążę. Prawidłowe stężenie TSH odpowiada za utrzymanie metabolizmu, pracy układu sercowo-naczyniowego, gospodarkę wapniowo-fosforową, czy też termoregulację organizmu.
Jakie znacznie w organizmie odgrywa TSH?
Hormony, jakie produkuje tarczyca mają ogromny wpływ na prawidłową pracę organizmu. Zbyt wysokie lub zbyt niskie TSH może stanowić poważną przyczynę zaburzenia pracy tarczycy. To z kolei wpływa zarówno na nastrój, jak i utrzymanie odpowiedniej masy ciała. Diagnostyka chorób tarczycy dotyczy głównie badań w kierunku niedoczynności tarczycy i polega na oznaczeniu stężenia TSH w surowicy krwi.
To najbardziej czuły wskaźnik, dlatego też badanie TSH jest jednym z pierwszych, jakie zleca się Pacjentom do przeprowadzenia. Wynik w przedziale 02 – 04 mj.mm/l do 4,0 – 4,5 mj.mm/l oznacza, że najprawdopodobniej tarczyca pracuje prawidłowo. Warto jednak pamiętać, że wysokość stężenia TSH w organizmie jest indywidualną kwestią, która zależy od wieku Pacjenta, a nawet pory pobrania próbki krwi.
Choroby endokrynologiczne to bardzo obszerna grupa schorzeń, która dotyczy nie tylko narządów odpowiedzialnych za produkcję hormonów, ale także wielu innych układów. Objawy i dolegliwości każdej choroby endokrynologicznej mogą być bardzo zróżnicowane.
Jakie są normy stężenia TSH?
Prawidłowe normy stężenia TSH są zależne od wieku Pacjenta i wynoszą odpowiednio:
- Bezpośrednio po przyjściu na świat TSH powinno oscylować między 1,3 – 19,9 mlU/L,
- W trzeciej dobie życia 1,1 – 1,7 mlU/L,
- Po upływie 10 tygodni u dzieci – 0,6 – 10 mlU/L,
- U 14-miesięcznych dzieci – 0,4 – 7,0 mlU/L,
- U dzieci w wieku 5 lat – 0,4 – 6,0 mlU/L,
- U dzieci do 14 roku życia nie powinno przekraczać 4,0 – 5,0 mlU/L,
- U dorosłych – 0,32 – 5,0 mlU/L.
- U kobiet w ciąży w I trymestrze maksymalnie 2,5 mj/l, w II trymestrze maksymalnie 3,0 mlU/L, a w III trymestrze od 0,1 do 3,0 mlU/L.
Normy TSH mogą jednak różnić się w każdymlaboratorium wykonującym badania. Dlatego też zawsze należy swoje wyniki skonsultować z lekarzem rodzinnym lub endokrynologiem.
Kiedy wykonuje się badanie TSH?
Badanie hormonu TSH zwykle wykonuje się przy objawach świadczących o nadczynności lub niedoczynności tarczycy. Wskazaniem do badań mogą być także takie dolegliwości, jak np.:
- Podejrzenia zaburzeń w funkcjonowaniu tarczycy,
- Przewlekła biegunka,
- Zaburzenia rytmu serca,
- Nagły spadek masy ciała pomimo dużego apetytu,
- Niepokój i rozdrażnienie,
- Pobudzenie,
- Obrzęki,
- Zwiększenie masy ciała.
Dominującą funkcję nad układem dokrewnym sprawuje podwzgórze z przysadką (hormony tropowe). Pozwalają kontrolować produkcję pozostałych hormonów w organizmie. Jeśli dochodzi do niedoczynności wymagana ilość hormonów tropowych ulega zwiększeniu na skutek pobudzenia przez organizm nieaktywnego gruczołu do pracy. W przypadku niedoczynności pierwotnej sytuacja jest natomiast odwrotna. Hormony tropowe spadają na skutek zahamowania wpływu hiper aktywnego gruczołu.
Żeby wspomóc pracę TSH i prawidłowe funkcjonowanie tego hormonu, zaleca się przede wszystkim suplementację selenu. Ten mikroelement odgrywa szczególne znaczenie, ponieważ wchodzi w skład procesu produkcji hormonów tarczycy.
Na czym polega interpretacja wyników stężenia TSH?
Prawidłowe zinterpretowanie wyników TSH nie należy do najprostszych zadań, nawet wtedy, gdy podane są wartości dla badania. Podwyższone TSH może świadczyć o problemach z niedoczynnością tarczycy, a zaniżony wynik wskazuje zwykle na nadczynność tego gruczołu. Jeśli wyniki TSH nie są poprawne, wtedy lekarz powinien zlecić dalszą diagnostykę poziomu ft3 i ft4.
Co oznacza za wysokie TSH?
Zbyt wysokie stężenie TSH we krwi zazwyczaj wskazuje na niedoczynność tarczycy, która występuje wtedy, gdy tarczyca mimo ich pobudzenia przez przysadkę mózgową, nie produkuje odpowiedniej ilości hormonów. Wysoki poziom TSH może również świadczyć o niedoczynności trzeciorzędowej, czyli uszkodzenia podwzgórza i zaprzestania produkcji TRH. Nadmierne ilościstężenia TSH mogą również świadczyć o takich problemach, jak gruczolak przysadki mózgowej, uwarunkowane genetycznie choroby, pierwotna niedoczynność kory nadnerczy oraz przyjmowanie niektórych leków.
U kobiet w ciąży niedoczynność tego gruczołu może prowadzić do poronienia lub przedwczesnego porodu.
Wysoki poziom TSH można rozpoznać na podstawie charakterystycznych objawów, do których zalicza się m.in. nieustanne uczucie zimna, zmęczenie, ból głowy, ból stawów, nagłe przybieranie na wadze, zatrzymanie wody w organizmie, depresja, problemy z koncentracją.
Co oznacza za niskie TSH?
Zbyt niski poziom THS to zazwyczaj sygnał o występującej nadczynności tarczycy. Czasem świadczy także o niedoczynności przysadki. Ta druga przypadłość występuje wtedy, gdy przysadka nie produkuje TSH, a w efekcie tarczyca nie dostaje żadnychinformacji, że w organizmie dochodzi do niedoborów tyroksyny i trójjodotyroniny.
Niskie TSH może świadczyć również o chorobie Gravesa-Basedowa oraz takich schorzeniach, jak ostry zespół psychiatryczny, zespół pozatarczycowy, podeszły wiek i przyjmowanie niektórych leków.
Objawami, które mogą świadczyć o nadczynności tarczycy, są przede wszystkim nerwowość, nadmierna produkcja potu, huśtawki nastrojów, rozdrażnienie, biegunka, drżenie rąk, zaburzenia miesiączkowania, czy też kołatania serca.
Z czego wynika nieprawidłowy poziom TSH u dzieci?
W przypadku podwyższonego TSH u dzieci za główną przyczynę problemów uważa się głównie zaburzenia pracy tarczycy u matki w trakcie ciąży, nieprawidłowości w budowie tarczycy u dziecka, przyjmowanie leku wpływającego na pracę tarczycy, niedobór jodu w życiu płodowym, czy też guz w przysadce mózgowej.
Warto jednak pamiętać, że u wcześniaków i noworodków poziom TSH może normować się w ciągu kilku dób, dlatego też nie zawsze długoterminowa terapia jest konieczna. Jeśli natomiast poziom stężenia utrzymuje się przez długi czas, wtedy niezbędne jest włączenie odpowiedniej terapii. Nieleczona niedoczynność może powodować nawet opóźnienia umysłowe. Niedoczynność TSH u dzieci zwykle objawia się w postaci mniejszego apetytu, opóźnionego wzrostu, chrypki, zaparć, opóźnionego ząbkowania, obrzęków twarzy, czy też wypadania włosów.
Zbyt niskie TSH u najmłodszych najczęściej wynika natomiast z zaburzeń pracy przysadki mózgowej, choroby Hashimoto oraz choroby Gravesa-Basedowa. Leczenie nadczynności tarczycy u dzieci polega przede wszystkim na podawaniu leków przeciwtarczycowych neutralizujących działanie T3 i T4 na tkanki. Do objawów nadczynności tarczycy u dzieci zalicza się głównie problem z koncentracją, nerwowość, zaczerwienienia skóry, gwałtowne kołatania serca oraz obrzęki szyi.
Czy problemy z TSH występują także u mężczyzn?
Chociaż problemy z tarczycą to zazwyczaj przypadłość kobiet, to mężczyźni również powinni zadbać o diagnostykę pod tym kątem. Nadczynność i niedoczynność tarczycy może dotyczyć ich w takim samym stopniu, jak kobiety.
Objawy niskiego stężenia TSH u mężczyzn są takie same, jak u kobiet. Dodatkowo Panowie mogą zauważyć spadek popędu i zaburzenia potencji. W przypadku zbyt wysokiego poziomu TSH i niedoczynności tarczycy mężczyźni mogą zauważyć u siebie dokładnie takie same symptomy, jak kobiety.
Liczne badania potwierdzają, że istnieje pewna grupa mężczyzn, która jest szczególnie narażona na problemy z tarczycą. Należą do niej Panowie, którzy są trwale wyeksponowani na kontakty seksualne, przekroczyli 40. rok życia, a także mają predyspozycje genetyczne do chorób i zaburzeń tarczycy.
Ile kosztują badania TSH?
Oznaczenie poziomu stężenia TSH można wykonać bezpłatnie, jeśli otrzyma się skierowanie od lekarza NFZ. W innej sytuacji wykonanie badań będzie wiązać się z uiszczeniem niewielkiej opłaty wynoszącej 18 – 25 zł. Ceny różnią się jednak w zależności od laboratorium.
Warto także pamiętać, że w przypadku niewłaściwego stężenia TSH badanie przeprowadza się ponownie. Za drugim razem należy jednak dokładnie sprawdzić poziom wolnych hormonów tarczycy ft3 i ft4 oraz przeciwciała przeciwtarczycowe (anty-TPO, anty-TG). Cena takiego kompletu badań może już wynosić od 100 do 200 zł. W przypadku dalszych nieprawidłowości lekarz może zlecić badanie USG tarczycy.
Właśnie dlatego odpowiednia diagnostyka odgrywa tak ważną rolę w przypadku chorób tarczycy. Wcześnie rozpoznane schorzenia i wdrożona terapia pozwala uniknąć wielu kosztów i problemów ze zdrowiem.
