Zapalenie gardła to jedna z najczęściej występujących infekcji górnych dróg oddechowych. Dotyka osób w każdym wieku, a najwięcej zachorowań zazwyczaj przypada na okres jesienno-zimowy. Chorobie towarzyszy ból, ogólne osłabienie, czasem także gorączka, natomiast najczęściej uznaje się ją za dość łagodną przypadłość. Jednak niewłaściwe leczenie lub jego brak mogą prowadzić do powikłań. Jakie są przyczyny oraz objawy zapalenia gardła i jak się je leczy?
Zapalenie gardła – co wywołuje tę chorobę?
Zapalenie gardła to stan zapalny błony śluzowej, który może obejmować migdałki, miękką część podniebienia oraz tylną ścianę gardła. Może być wywołane przez różne czynniki, zarówno infekcyjne, jak i nieinfekcyjne. Najczęściej za wirusowe zapalenie migdałków i okolicznych tkanek są odpowiedzialne wirusy, takie jak rinowirusy, koronawirusy, a także wirus grypy i paragrypy. Niezwykle rzadko zdarza się również zakażenie wirusem Epstaina-Barra oraz opryszczkowe zapalenie gardła.
Choć wirusowe zapalenia gardła stanowią niemal 90% przypadków, chorobę mogą powodować także bakterie. Wówczas leczenie antybiotykowe powinno być wdrożone jak najwcześniej, aby zapobiec powikłaniom. Bakteryjne warianty są zwykle spowodowane przez paciorkowce w gardle i mogą występować zarówno u dorosłych, jak i dzieci. U osób aktywnych seksualnie bywa również diagnozowane rzeżączkowe zapalenie gardła.
Pozainfekcyjne czynniki ryzyka
Choroby gardła zazwyczaj wynikają z zakażenia wirusami lub bakteriami, jednak istnieją pewne czynniki, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia objawów. Są to w głównej mierze bodźce drażniące, powodujące uszkodzenie lub osłabienie błony śluzowej. Zalicza się do nich:
- częsty kontakt z suchym i zimnym powietrzem,
- ekspozycję na dym papierosowy lub chemikalia,
- smog i silne zanieczyszczenie atmosfery.
Długotrwałe narażenie na te czynniki może sprzyjać rozwojowi choroby. Niektóre osoby są szczególnie podatne na infekcje gardła ze względu na osłabienie układu odpornościowego, różnego rodzaju choroby przewlekłe, alergie lub częsty kontakt z dużymi grupami ludzi. Wirusy i bakterie łatwo przenoszą się z jednej osoby na kolejne.
Jak objawia się zapalenie gardła?
Symptomy towarzyszące tej chorobie mogą wyglądać różnie, w zależności od przyczyny infekcji, stopnia jej zaawansowania i indywidualnych predyspozycji danej osoby. Typowe objawy zapalenia gardła to:
- ból krtani przy przełykaniu oraz ból migdałków,
- obrzęk i dyskomfort w gardle,
- powiększenie okolicznych węzłów chłonnych,
- ogólne osłabienie i uczucie rozbicia,
- podwyższona temperatura ciała,
- powiększenie i zaczerwienienie migdałków,
- katar, kaszel i chrypka.
Gdy rozwija się zapalenie gardła, objawy często pojawiają się nagle i stosunkowo intensywnie. Przechodzące zapalenie gardło jest przekrwione i widocznie zaczerwienione. Bywają zauważalne również inne zmiany, takie jak drobne pęcherzyki czy nalot na migdałkach. Można je zobaczyć podczas oględzin chorego, a także wyszukując zdjęcia przedstawiające zapalenie tylnej ściany gardła.
Bakteryjne czy wirusowe zapalenie gardła – jak to rozpoznać?
Warto zaznaczyć, że podłoże choroby z całkowitą pewnością może stwierdzić wyłącznie lekarz po przeprowadzeniu wywiadu oraz badania. Istnieją jednak pewne kryteria, którymi można się sugerować, gdy chcemy samodzielnie określić, co nam dolega. Wskazujące na wirusowe zapalenie gardła objawy często mają łagodny lub umiarkowany charakter. Temperatura zwykle nie przekracza 38 stopni Celsjusza. Na migdałkach mogą być obecne drobne pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym. Nierzadko pojawia się także kaszel i katar. Przez to infekcja wirusowa gardła bywa mylona ze zwykłym przeziębieniem.
Natomiast bakteryjne zapalenie gardła charakteryzuje się bardziej nasilonymi objawami. Głównym symptomem jest bardzo intensywny ból gardła, który często utrudnia lub nawet uniemożliwia przełykanie, a także wysoka gorączka, sięgająca nawet 40 stopni Celsjusza. Tkanki miękkie za podniebieniem są przekrwione i opuchnięte, mogą także być pokryte nalotem. Takie zmiany zazwyczaj wskazują na ostre zapalenie migdałków, powszechnie nazywane anginą lub ropne zapalenie gardła, czyli anginę ropną.
Opryszczka w gardle – co oznacza?
Wirusowe zapalenia gardła mogą również być wywołane przez wirusa Herpex Simplex, czyli opryszczki zwykłej. Te drobnoustroje zazwyczaj powodują charakterystyczne zmiany w okolicy warg, które potocznie nazywamy zimnem. Warto jednak mieć świadomość, że infekcja może manifestować się także na innych obszarach ciała. Opryszczka w gardle nie jest zjawiskiem szczególnie rzadkim. Charakterystyczne dla tej choroby są intensywne dolegliwości bólowe oraz pęcherze w jamie ustnej. Pęcherzyki mogą pękać, tworząc bolesne nadżerki na błonach śluzowych.
Tego rodzaju zapalenie gardła u dziecka występuje niezwykle rzadko. Najczęściej dotyka osoby dorosłe. Szacuje się, że zdecydowana większość ludzi ma w swoim organizmie wirusy opryszczki. Mogą one przez bardzo długi czas pozostawać nieaktywne i nie dawać żadnych objawów. Drobnoustroje przenoszą się przez płyny fizjologiczne, najczęściej ślinę. Do zakażenia może dojść podczas czynności intymnych, jak również przy korzystaniu z jednej szklanki. Dlatego tak ważne jest, by nie współdzielić z innymi osobami butelek do picia, sztućców czy szczoteczek do zębów.
Przewlekłe i nawracające zapalenia gardła
Gdy pojawia się bakteryjne lub wirusowe zapalenie gardła, pytanie „ile trwa infekcja” jest jednym z pierwszych, na jakie poszukujemy odpowiedzi. Zakażenie wirusami zazwyczaj wycisza się w ciągu kilku dni od wystąpienia objawów. Nieco dłużej ciągnie się leczenie wariantu bakteryjnego – jeżeli terapia nie zostanie rozpoczęta szybko, choroba może dokuczać nam nawet przez kilka tygodni. Czas ten bardzo mocno się wydłuża, gdy rozwinie się przewlekłe zapalenie gardła.
Stan przewlekły zazwyczaj jest spowodowany czynnikami zewnętrznymi, takimi jak dym papierosowy, smog czy chemikalia. Nieustanne narażenie na kontakt z tymi substancjami powoduje ciągłe podrażnienie błony śluzowej i nawracające bóle gardła. Tkanki nie mają możliwości zregenerowania się, co skutkuje długotrwałym stanem zapalnym. W takim przypadku na pytanie, ile trwa zapalenie gardła, nie ma dobrej odpowiedzi, ponieważ dolegliwości najprawdopodobniej będą obecne aż do wyeliminowania czynników drażniących.
Przewlekły ból gardła może również być skutkiem zaniedbania terapii i nie przyjmowania odpowiednich leków. Choroba najczęściej nie przechodzi samoistnie i konieczna jest interwencja lekarska. Należy pamiętać, że nieleczone zapalenie gardła prowadzi do powikłań.
Diagnostyka i leczenie zapalenia gardła
Rozpoznanie choroby opiera się w głównej mierze na szczegółowym wywiadzie lekarskim oraz badaniu fizykalnym. W trakcie wizyty lekarz ocenia wygląd błony śluzowej, migdałków oraz okolicznych węzłów chłonnych. Charakterystyczne objawy, takie jak obecność pęcherzyków czy ropne zapalenie gardła, pozwalają na dobranie odpowiedniego leczenia. Źle dopasowana terapia nie przyniesie spodziewanych efektów. Bakteryjne zapalenie gardła zawsze leczy się przy pomocy antybiotyków. Aby dobrać odpowiedni rodzaj, można wykonać posiew na podstawie wymazu z błon śluzowych.
Jeżeli rozpoznane zostanie wirusowe zapalenie gardła, leczenie ma charakter objawowy. Pacjent otrzymuje zalecenie stosowania leków przeciwgorączkowych, przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Dodatkowo mogą zostać zarekomendowane odkażające płyny do płukania i preparaty o działaniu łagodzącym. W przypadku zapalenia gardła u dziecka często poleca się syropy, które mają przyjemne smaki, aby maluchy nie odmawiały ich przyjmowania. Lek na zapalenie migdałków i okolicznych tkanek dość szybko przynosi ulgę.
Wirusowe zapalenie gardła u dzieci leczy się w analogiczny sposób, jak u dorosłych, jednak leki i inne produkty farmaceutyczne muszą mieć odpowiednio dopasowane dawki. Dlatego nie należy samodzielnie podawać preparatów, które zostały w domu po poprzedniej chorobie. Ukierunkowane na konkretne zapalenie gardła leczenie zazwyczaj trwa około tygodnia. Jeżeli choroba jest wywołana przez kontakt z alergenami, konieczne są leki na alergiczne zapalenie gardła.
Domowe sposoby na ból gardła
Lek na zapalenie gardła powinien być zawsze dobrany przez lekarza i stosowany zgodnie z jego zaleceniami. Jednak jeżeli nie ma ku temu przeciwwskazań, możemy dodatkowo wspomóc się domowymi metodami. Nieżyt gardła można złagodzić, stosując:
- płukanki z roztworu soli – pomogą wyciszyć i ukoić opuchnięte gardło,
- napary z szałwii lub rumianku – zioła te wykazują delikatne działanie przeciwzapalne i ściągające, przekrwione gardło może poczuć się po nich lepiej,
- nawilżanie powietrza w pomieszczeniach – szczególnie gdy infekcja gardła objawia się suchością i uczuciem drapania,
- ciepłe napoje z dodatkiem miodu i cytryny – to najprostszy domowy sposób na zapalenie gardła, łagodzi i zapewnia nawilżenie.
Chcąc przyspieszyć regenerację błon śluzowych, warto unikać pikantnych, gorących lub bardzo zimnych pokarmów i napojów. Choć mogą one wydawać się kuszące, będą powodować dalsze podrażnienia. Należy również pamiętać, że domowe metody nie zastąpią konsultacji specjalistycznej, szczególnie gdy pojawia się ostre zapalenie gardła i silne dolegliwości. Pytanie o to, jak leczyć zapalenie gardła, najlepiej zadać swojemu lekarzowi rodzinnemu. Z nim należy również skonsultować pomysły na domowe terapie.
Możliwe powikłania
Zapalenie gardła często jest postrzegane jako łagodna choroba, jednak brak odpowiedniego leczenia może prowadzić do poważnych konsekwencji. Bez właściwie dobranej terapii antybiotykowej na bakteryjne zapalenie gardła objawy mogą objąć kolejne rejony ciała. Na skutek zaniedbania może rozwinąć się zapalenie węzłów chłonnych, ostre kłębuszkowe zapalenie nerek czy gorączka reumatyczna. Szczególnie narażone są dzieci, u których paciorkowcowe zapalenie gardła pozostawało nieleczone przez długi czas. W ciężkich przypadkach ostre zapalenie migdałków może doprowadzić do powstania ropnia okołomigdałkowego, który wymaga interwencji chirurgicznej.
Wirusowe zapalenie gardła również może prowadzić do powikłań, choć nie jest to częste. Zdarza się, że infekcje gardła przeradzają się w zapalenie ucha środkowego, zatok czy płuc. Nieleczone ostre zapalenia gardła o podłożu wirusowym mają tendencję do nawracania. W bardzo rzadkich przypadkach może wystąpić zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Bakteryjne oraz wirusowe zapalenie gardła u dzieci i dorosłych jest wskazaniem do wizyty u lekarza. Nawet łagodne objawy nie powinny być bagatelizowane, ponieważ mogą przerodzić się w poważniejsze dolegliwości. Specjalista określi, czym zostało spowodowane zapalenie gardła, jak leczyć dany przypadek i doradzi, co robić, aby poczuć się lepiej.
