Zakażenie układu moczowego (ZUM) jest częstą przypadłością, w szczególności w przypadku pań. Zazwyczaj przebiega w formie łagodnej infekcji, która pomimo tego, że powoduje uciążliwe objawy, to najczęściej ustępuje bez pozostawienia konsekwencji. Zdarza się jednak, że zakażenie ma cięższy przebieg, niż zwykle i prowadzi do powstania niebezpiecznych powikłań.
Zakażenie układu moczowego co to jest?
Zakażenie układu moczowego może obejmować jeden lub kilka narządów. Układ moczowy zbudowany jest z nerek, moczowodów, pęcherza oraz cewki moczowej. Nerki są narządem przypominającymi kształtem fasolę i znajdują się w okolicy lędźwiowej poniżej klatki piersiowej. Umożliwiają oczyszczanie krwi ze zbędnych substancji. Wytwarzają także mocz, aby wydalić te substancje z organizmu wraz z nadmiarem wody. Mocz przepływa za pomocą moczowodów z nerek do pęcherza. Jest on zbudowany z mięśni zbiornika, który przez krótki czas magazynuje mocz. Zwiększa swój rozmiar wraz ze zbieraniem się moczu do momentu, gdy narastające ciśnienie spowoduje potrzebę oddania moczu. Zwieracz pęcherza rozluźnia się, a pęcherz kurczy i mocz zostaje wydalony przez cewkę poza organizm.
Zakażenie układu moczowego odnosi się do ogólnego określenia zjawisk, bez względu na część, jakiej dotyczy. Wyróżnia się zapalenie cewki moczowej, zapalenie pęcherza moczowego i odmiedniczkowe zapalenie nerek. Często lekarze ogólnie określają „zapalenie układu moczowego”, ponieważ nie ma prostego badania, które pozwoliłoby dokładnie ocenić, jakie narządy układu są objęte zakażeniem.
Na czym polega ZUM?
We właściwych warunkach mocz nie zawiera drobnoustrojów. Jeśli jednak zbyt długo pozostaje w pęcherzu, staje się dobrą pożywką dla bakterii. Zakażenie układu moczowego w większości wynika z wprowadzenia bakterii do ujścia cewki moczowej. Bakterie przytwierdzone są do jej ścianek, mogą się namnażać i przemieszczać w górę cewki do pęcherza. Najczęściej zakażenie układu moczowego ogranicza się do dolnych dróg moczowych. Zakażenie narządów może przyczyniać się do zaistnienia nieprzyjemnych objawów, np. pieczenia podczas oddawania moczu.
ZUM łatwo natomiast poddaje się leczeniu. Jeśli natomiast nie podejmuje się terapii w prawidłowy sposób, zakażenie może szerzyć się w górę moczowodów, do nerek. Zakażenie nerek jest bardziej niebezpieczne i może powodować trwałe ich uszkodzenie, szczególnie u małych dzieci, osób starszych i pacjentów chorych na cukrzycę. Czasami zakażenie układu moczowego może przyczyniać się także do zakażenia krwi, które stanowi zagrożenie dla życia pacjenta.
Czym jest spowodowane Zakażenie Układu Moczowego?
Zakażenie układu moczowego może być spowodowane przez różne bakterie, ale większość dolegliwości wywołuje pałeczka okrężnicy, bakteria, która powszechnie występuje w przewodzie pokarmowym i zwykle obecna jest w kale. Inne bakterie wywołujące zakażenia układu moczowego należą do rodzajów enterokoków i gronkowców. Rzadko ZUM może być także spowodowane przez drożdżaki. Zapalenie cewki moczowej czasem wynika z chorób przenoszonych za pomocą drogi płciowej, np. opryszczki, chlamydii lub rzeżączki.
Kto jest narażony na ZUM?
ZUM może występować u każdego bez względu na wieku. Kobiety chorują natomiast o wiele częściej niż panowie. Jest to spowodowane budową anatomiczną dróg moczowych – u kobiet cewka moczowa jest krótsza, a ujście leży stosunkowo blisko odbytu i pochwy. Każdy element zwalniający lub blokujący przepływ moczu albo ułatwiający przedostanie się bakterii do dróg moczowych, przyczynia się do zwiększenia ryzyka wystąpienia zakażenia. Zwiększone ryzyko ZUM zachodzi m.in. w takich stanach, jak:
- Nieprawidłowości anatomiczne,
- Zatrzymanie moczu lub opróżnianie pęcherza w niepełny sposób,
- Refluks pęcherzowo – moczowodowy,
- Kamica nerkowa,
- Cewnikowanie pęcherza,
- Urazy rdzenia kręgowego,
- Cukrzyca,
- Choroby nerek,
- W przypadku mężczyzn powiększenie gruczołu krokowego utrudniające odpływ moczu.
Czym objawia się ZUM?
Objawy zakażenia układu moczowego mogą być różne, ale bardzo często występują takie symptomy, jak:
- Silne, nieprzemijające parcie na mocz,
- Pieczenie podczas oddawania moczu,
- Mętny mocz o nieładnym zapachu,
- Bóle krzyża.
Osoby z ZUM zmagają się także z uciskiem w podbrzuszu i obecnością niewielkich ilości krwi w moczu. Zakażenie o ostrym przebiegu i/lub z zajętymi nerkami, może przebiegać z towarzyszącymi bólami w okolicy lędźwiowej, wysoką gorączką, dreszczami, nudnościami i wymiotami. Gorączka występuje również wtedy, gdy zakażeniu ulegnie krew. U części osób może dochodzi także do zaburzeń psychicznych. Niektóre osoby z ZUM przechodzą natomiast zakażenie bez objawów.
Jakie powikłania mogą wystąpić po ZUM?
W większości przypadków ZUM przebiega ostro i bez powikłań. Leczenie umożliwia skuteczną redukcję objawów w trakcie 1 – 2 dni. Zakażenie nerek czasem jednak prowadzi do trwałego uszkodzenia tego narządu, w szczególności u osób starszych i bardzo młodych. Choroby powodujące przewlekłe lub nawracające zakażenia układu moczowego, mogą również czasem powodować niewydolność nerek. Niewydolność połączona z sepsą to natomiast bezpośrednie zagrożenie dla życia pacjenta. Takie osoby wymagają szybkiego leczenia – zwykle hospitalizacji. Kobiety ciężarne z ZUM, są szczególnie zagrożone przedwczesnym porodem. Zakażenie układu moczowego może u nich powodować także nadciśnienie tętnicze. U mężczyzn ZUM może natomiast być przyczyną trudnego do leczenia zakażenia i zapalenia gruczołu krokowego.
Na czym polega diagnoza ZUM?
Podejrzenie ZUM wymaga wykonania dokładnego wywiadu lekarskiego z chorym i zawiera informacje o rodzaju dolegliwości, lokalizacji bólu, objawach towarzyszących i podobnych dolegliwościach z przeszłości. Bardzo ważne znaczenie mają także informacje o ogólnym stanie zdrowia, przyjmowanych lekach i dotychczasowym leczeniu. Po dokładnym wywiadzie lekarz przeprowadza badanie fizykalne ze szczególnym uwzględnieniem układu moczowego i zleca dodatkowe badania pomocne w ustaleniu przyczyny dolegliwości. Zazwyczaj są to badania ogólne i posiew moczu. Zalecane jest także wykonanie morfologii, posiewu krwi, poziomu parametrów stanu zapalnego, a także badani oceniających funkcję nerek.
Na czym polega leczenie Zapalenia Układu Moczowego?
Leczenie ZUM polega głównie na wyeliminowaniu przyczyny dolegliwości. W sytuacji zaburzeń odpływu moczu, ogromne znaczenie odgrywa wczesna interwencja urologiczna i usunięcie przeszkody lub przywrócenie prawidłowych warunków anatomicznych. Poza tym leczenie wykorzystuje leki przeciwdrobnoustrojowe dobierane na podstawie rodzaju patogenów, które powodują zakażenie. Leczenie może odbywać się w warunkach domowych, chociaż pacjenci z ZUM często wymagają hospitalizacji. Pobyt w szpitalu jest niezbędny wtedy, gdy u chorego występują zaburzenia odpływu moczu, odporności lub inne ciężkie choroby, a także wtedy, gdy infekcja powikłana jest niewydolnością nerek.
Powikłane zakażenie jest natomiast spowodowane więcej niż jednym szczepem bakterii. W takiej sytuacji może być konieczne leczenie kilkoma antybiotykami, które działają na wszystkie bakterie wywołujące zakażenie. Jeśli ZUM obejmuje nerki, chory bardzo często potrzebuje kilkumiesięcznego leczenia. W przypadku mężczyzn może dojść do ZUM podczas zajęcia gruczołu krokowego.
Czasem nawracające lub przewlekłe ZUM ustępuje dopiero po wyleczeniu przyczyn, jak na przykład nieprawidłowości anatomicznych, kamicy. W niektórych sytuacjach może być konieczne leczenie chirurgiczne.
