Ciąża jest czasem, w którym kobieta szczególnie powinna dbać o dobry stan zdrowia i organizmu. Odpowiada nie tylko za siebie, ale także za nienarodzone dziecko. Trwająca pandemia koronawirusa może przysporzyć kobietom ciężarnym wielu dodatkowych obaw. Pojawienie się wątpliwości, jak ewentualna infekcja COVID – 19 wpłynie na przebieg i opiekę w ciąży jest całkowicie naturalne. Cały czas funkcjonuje wiele pytań odnośnie szczegółów zakażenia podczas ciąży. Wiele z nich pozostaje bez odpowiedzi, ale pewne informacje są już znane. Wykorzystując je, specjaliści opracowują wytyczne postępowania, do których stosują się lekarze i pozostali pracownicy opieki zdrowotnej na całym świecie.
Ostatnie przeprowadzone badania sugerują, że kobiety w ciąży są bardziej narażone na zakażenie koronawirusem, a u części z nich może dojść do poważnej infekcji, w której przebiegu będą musiały zostać hospitalizowane. Właśnie dlatego kobiety w ciąży WHO uwzględniło na liście osób średniego ryzyka ciężkiego przebiegu SARS – CoV – 2. W trakcie pandemii wobec takich pacjentek stosuje się zaostrzone środki ostrożności. Kobiety w ciąży mogą także skorzystać z dodatkowych wizyt lekarskich i pierwszeństwa do wykonania testów. Jeśli zauważy się jakiekolwiek objawy dotyczące zagrożenia zdrowia ciężarnej, kobiety są proszone o skonsultowanie się z wykwalifikowanymi placówkami.
Jakie jest ryzyko zachorowania w trakcie ciąży?
Sam fakt bycia w ciąży jest pewnym obciążeniem dla organizmu – powoduje jego osłabienie oraz wzrost podatności na zakażenie szeregiem patogenów. Pierwsza przyczyna tego stanu wynika ze zmienionej pracy układu odpornościowego kobiety ciężarnej. Element ten nie pracuje w 100% w celu ochrony przed odpowiedzią immunologiczną przeciwko płodowi. Przyczynia się to także do tego, że ciało mniej skutecznie broni się przed infekcjami. Z drugiej strony, inne procesy odpornościowe mogą zachodzić zbyt gwałtownie – m.in. jeśli dojdzie już do zakażenia, ma ono bardziej nasilony przebieg.
Niebezpieczeństwo zakażenia COVID – 19 dla kobiet w ciąży wynika także z tego faktu, że ich płuca i układ sercowo-naczyniowy wyróżniają się dużą wrażliwością na koronawirusa. Jest to spowodowane zwiększeniem macicy w trakcie ciąży i uciskiem na płuca, na skutek czego zmniejsza się ich pojemność. Ciężej pracuje także serce kobiety w ciąży, ponieważ musi zaopatrzyć rosnący płód w tlen i niezbędne substancje odżywcze. Takie czynniki sprawiają, że kobiety ciężarne są bardziej podatne na wirusa i jego zwielokrotniony wpływ na tkanki.
Kobiety ciężarne mają także krew ze zwiększoną skłonnością do krzepnięcia. Wynika to z potrzeby szybkiego zatamowania krwawienia po porodzie. Wirus może spowodować podobny efekt. Nałożenie się na siebie tych dwóch sytuacji może spowodować niebezpieczeństwo wystąpienia skrzepów krwi w łożysku i zakłócenie transportu substancji do płodu. Jest to w szczególności niebezpieczne podczas drugiej połowy ciąży z COVID – 19.
Jakie objawy towarzyszące infekcji mogą być groźne dla rozwijającego się dziecka?
Początkowe 12 tygodni jest szczególnym okresem ciąży. Właśnie wtedy rozwijają się wszystkie narządy dziecka. Zaburzenie tego rozwoju przez różne czynniki, również te teratogenne, może powodować wystąpienie u płodu wad wrodzonych, a niekiedy także zaburzeń wykrywanych w późniejszym okresie. Do grupy teratogennych należą czynniki fizyczne, chemiczne, niektóre leki, czynniki biologiczne – w tym właśnie wirusy. Obecność chorób wirusowych w trakcie ciąży może bezpośrednio wpływać na zarodek i płód.
Jak uchronić się przed zakażeniem koronawirusem w ciąży?
Kobietom ciężarnym zaleca się jeszcze bardziej rygorystyczne przestrzeganie wytycznych ustalonych przez rząd. Pozwala to zahamować rozprzestrzenianie się wirusa. Wskazane jest ograniczenie wychodzenia z domu i kontaktu z innymi osobami do minimum, noszenie maseczek ochronnych, utrzymywanie odpowiedniego dystansu w miejscach publicznych, częsta dezynfekcja i mycie rąk, unikanie dotykania oczu, nosa i ust. Istotnym elementem jest także to, aby ciężarna w przypadku zaobserwowania u siebie objawów infekcji (kaszel, gorączka) poinformowała poza lokalną stacją epidemiologiczną, także swoją położną i/lub lekarza. Podejrzenie COVID – 19 u przyszłej mamy powoduje, że taka kobieta powinna być potraktowana priorytetowo przy badaniu i przeprowadzaniu testów.
Jak chorują na koronawirusa kobiety w ciąży?
Większość kobiet w ciąży, które są zakażone SARS – CoV – 2 przechodzi wirusa bezobjawowo. Jeśli jednak pojawią się bardziej uciążliwe objawy choroby, wymagana jest hospitalizacja.
Najczęstszymi objawami u ciężarnych są gorączka i kaszel. Rzadziej pojawia się ból mięśni, utrata smaku i węchu oraz biegunka. Cięższe objawy, jak zapalenie płuc i niedotlenienie organizmu, występują rzadko i częściej w zaawansowanej ciąży (po 20. tygodniu).
Poza tym w toku obserwacji wyróżniono kilka czynników ryzyka zakażenia i hospitalizacji w przebiegu COVID – 19 u kobiet ciężarnych. Zalicza się do nich m.in. osoby czarnoskóre, z rasy azjatyckiej lub pochodzące z mniejszości etnicznej, nadwagę lub otyłość, choroby współistniejące przed ciążą (cukrzyca, przewlekłe nadciśnienie), wiek powyżej 35 lat oraz niski status socjoekonomiczny.
Czy kobiety ciężarne mogą zaszczepić się przeciwko SARS – CoV – 2?
Wszystkie szczepionki przeciwko SARS – CoV – 2, które do tej pory dopuszczono do użytku w Polsce, mogą być stosowane u kobiet w ciąży, jeśli potencjalne korzyści przewyższają ryzyko dla matki i płodu. Stanowisko to wynika z faktu, że istnieją tylko ograniczone dane stosowania szczepionki u kobiet w ciąży.
Jednak w ocenie ekspertów bardzo mało prawdopodobne, aby szczepionka stwarzała zagrożenie dla kobiety lub dziecka, ponieważ nie jest to żywa szczepionka. Szczepienie może być szczególnie ważne dla kobiet w ciąży, ponieważ należą one do grupy ryzyka przebiegu COVID – 19. Ryzyko to zwiększają dodatkowo choroby współistniejące – otyłość lub cukrzyca.
Specjaliści zaznaczają, że póki co nie ma preferencji dotyczących wyboru preparatu u kobiet w ciąży z cukrzycą lub otyłością. Ze względu na wymogi rejestracji tych szczepionek w przypadku kobiet zaleca się wybór preparatu Pfizera/BioNTech. Szczepionki podawane są wyłącznie Paniom w wieku 18+.
Obydwie dawki powinny być podawane taką samą szczepionką. Odstęp między szczepieniami przeciwko SARS-CoV-2 oraz innymi szczepionkami, m.in. przeciwko błonicy, czy też krztuścowi, powinien wynosić minimum dwa tygodnie, aby zminimalizować ryzyko nakładania się ewentualnych odczynów poszczepiennych.
Wpływ koronawirusa na poród i czas po porodzie
Potwierdzono, że w rzadkich sytuacjach można przekazać SARS – CoV – 2 w trakcie ciąży z matki na dziecko poprzez łożysko. Nie ma natomiast żadnych dowodów na to, że wirus może powodować poronienia i wady rozwojowe lub mutacje genetyczne u płodu. Nie zauważono także ciężkich powikłań u noworodków, które nabyły infekcję przed narodzinami.
Możliwe jest także zarażenie dziecka COVID-19 w trakcie porodu. Wirus znajduje się czasem na wydzielinach kanału rodnego kobiety. Za ich pomocą może dostać się do organizmu noworodka. W przypadku, gdy potwierdzono SARS – CoV – 2 u matki, można rozważyć zakończenie ciąży poprzez cesarskie cięcie. Poród odbywa się także na obszarze oddziału położniczego, który przeznaczony jest wyłącznie dla kobiet z koronawirusem, a personel medyczny, który uczestniczy w porodzie, jest zobowiązany do noszenia stroju ochronnego.
Rekomendacje dla przyszłych matek w okresie pandemii SARS-CoV-2
Czas pandemii to nie najlepszy okres na ciążę. Właśnie dlatego plany takie lepiej odłożyć do momentu aż sytuacja się unormuje. Kobiety, które planują zajście w ciążę w najbliższych tygodniach lub już są w ciąży, powinny unikać narażenia na zakażenie wirusem SARS – CoV – 2 poprzez izolację. To najbezpieczniejsza droga ochrony dla kobiet i oczekiwanego dziecka. Działania prewencyjne są niezwykle ważne w pierwszych 12 tygodniach ciąży. Kobieta powinna informować lekarza położnika prowadzącego ciążę o wszystkich zauważonych nieprawidłowościach i stosować się ściśle do jego zaleceń. Lekarz prowadzący ciążę będzie także wiedział, kiedy wystarczy kontakt zdalny, a kiedy niezbędna jest wizyta pacjentki. Zaleca się, aby kobiety ciężarne, ich najbliżsi, a także lekarze ginekolodzy i położnicy prowadzący ciążę poddawali się testom na SARS – CoV – 2. W sytuacji, gdy kobieta ciężarna zachoruje na COVID – 19 ważne jest, aby nie dopuścić do utrzymywania się wysokiej temperatury ciała, zwłaszcza podczas pierwszego trymestru ciąży. Specjaliści, którzy oceniają zdrowie pacjentki, zawsze mają na uwadze jak największe bezpieczeństwo zarówno matki, jak i jej dziecka. Trzeba także pamiętać, że nadmierny stres matki niekorzystnie wpływa na rozwijające się dziecko. Wynika to z mechanizmów epigenetycznych. Dlatego kobiety w ciąży powinny być chronione i wspierane przez otoczenie.
