Wysiękowe zapalenie ucha jest dość powszechnym schorzeniem. Choć jest zaliczane do chorób wieku dziecięcego, to zdarza się, że dotyka także osoby dorosłe. Charakteryzuje się obecnością płynu w uchu środkowym i może prowadzić do znacznego osłabienia słuchu oraz innych dolegliwości. Początkowo rozwija się bezboleśnie, co może opóźniać diagnozę i leczenie. Z tego względu warto wiedzieć, jakie objawy powinny wzbudzić czujność i skłonić do konsultacji lekarskiej.
Co to za choroba i kto jest na nią narażony?
Przewlekłe surowicze zapalenie ucha środkowego, czyli po prostu wysiękowe zapalenie ucha, to schorzenie, którego głównym objawem jest obecność płynu w jamie bębenkowej. Chorobie nie towarzyszą objawy typowe dla ostrej infekcji, takie jak silny ból czy wysoka gorączka. Wysięk w uchu może mieć różną konsystencję – początkowo jest wodnisty i dość transparentny, jednak z czasem staje się gęsty i ropny. Zwiększająca się gęstość sprawia, że czyszczenie uszu staje się coraz trudniejsze. Wydzielina utrudnia prawidłowe funkcjonowanie ucha środkowego i powoduje osłabienie słuchu.
Choroba najczęściej rozwija się u dzieci w pierwszych latach ich życia. Przyczyną tego są kwestie anatomiczne. Trąbka Eustachiusza, odpowiadająca za wentylację wewnętrznych struktur i utrzymywanie prawidłowego ciśnienia, jest u maluchów krótsza. To sprawia, że zastój płynu i rozwój stanu zapalnego są bardziej prawdopodobne. Wysiękowe zapalenie ucha u dorosłych także się zdarza, jednak o wiele rzadziej. Szczególnie narażeni są alergicy, a także pacjenci z przerostem migdałka gardłowego, który może zaburzać pracę trąbki słuchowej.
„Wysiękowe zapalenie ucha często rozwija się bezobjawowo, ale może trwale uszkodzić słuch. Wczesna diagnoza to klucz.” – Dr n. med, otolaryngolog Katarzyna Stańska – Kowalik
Co powoduje zapalenie ucha?
Przyczyny wysiękowego zapalenia uszu mogą być różnorodne. W wielu przypadkach jest to następstwo infekcji górnych dróg oddechowych lub ostrego zapalenia ucha środkowego. Trudno wyróżnić jeden konkretny powód występowania wysięku w uchu. Do rozwinięcia się choroby u dzieci oraz dorosłych mogą przyczynić się takie czynniki jak:
- wady anatomiczne, jak na przykład krzywa przegroda nosowa lub rozszczep podniebienia,
- choroby, takie jak astma i mukowiscydoza,
- refluks przełykowo-gardłowy,
- częsta ekspozycja na dym tytoniowy,
- predyspozycje genetyczne.
Na wysiękowe zapalenie ucha środkowego narażone są także osoby z osłabionym układem odpornościowym. Dla takich pacjentów każda infekcja może stanowić poważne zagrożenie.
| Cecha | Ostre zapalenie | Wysiękowe zapalenie |
|---|---|---|
| Ból | Silny | Brak lub łagodny |
| Gorączka | Wysoka | Zwykle brak |
| Wydzielina | Ropna | Przezroczysta lub mętna |
| Przebieg | Nagły | Przewlekły |
Wysiękowe zapalenie ucha – objawy
Symptomy, które pojawiają się w przebiegu tej choroby, są czasami niejednoznaczne. Nie towarzyszy jej nagły wzrost temperatury ani intensywny ból. Bolesność może wystąpić po pewnym czasie na skutek długotrwałego zalegania płynu. To sprawia, że schorzenie bywa diagnozowane z opóźnieniem. Po czym więc poznać wysiękowe zapalenie ucha? Objawy, które występują najczęściej to:
- płyn w uchu środkowym – warto przy tym pamiętać, że wysięk z ucha może towarzyszyć również wielu innym infekcjom,
- uczucie pełności lub zatkania ucha,
- narastające pogorszenie słuchu,
- wrażenie przelewania się w uchu,
- szumy uszne.
Wysiękowe zapalenie ucha u dzieci często objawia się w sposób bardzo subtelny i symptomy łatwo przeoczyć. Maluchy mogą mieć trudności z koncentracją, być rozdrażnione, mówić głośniej lub wolniej reagować na to, co opiekun do nich mówi. Pogorszenie słuchu, jeżeli nie zostanie szybko zauważone, może prowadzić do problemów z nauką i opóźnienia w rozwoju mowy. Wielu rodziców, którzy opisują wysiękowe zapalenie ucha u dziecka na forum internetowym, zwraca uwagę na utrudnioną komunikację.
Jak wygląda diagnozowanie wysiękowego zapalenia ucha?
Podstawą jest badanie laryngologiczne. W przypadku większych dzieci oraz osób dorosłych dużą pomocą jest również wywiad, natomiast maluchy często nie potrafią same określić źródła dyskomfortu. Najważniejszym narzędziem diagnostycznym jest otoskop, którym lekarz pierwszego kontaktu lub laryngolog ocenia stan błony bębenkowej oraz wysięk w uszach. W przebiegu choroby błona zazwyczaj jest zaczerwieniona lub zmatowiona.
W zaawansowanych przypadkach mogą być potrzebne dodatkowe badania, takie jak tympanometria. Pozwala ona ocenić poziom osłabienia słuchu, a także wykryć nieprawidłowości związane z funkcjonowaniem wewnętrznych struktur. Jeżeli potrzebna jest bardziej szczegółowa analiza błon śluzowych i innych tkanek, może zostać wykonana endoskopia laryngologiczna.
Diagnostyka u osób dorosłych wymaga szczególnej uwagi, ponieważ wysiękowe zapalenie ucha może wskazywać na inne, poważniejsze schorzenia. Dlatego ważne jest, aby każdy przypadek był pod obserwacją lekarską. Nie należy zakładać, że dolegliwości same miną.
Jak radzić sobie z wysiękowym zapaleniem ucha?
Przede wszystkim nie należy robić tego na własną rękę. Nie powinno się również bagatelizować objawów, nawet gdy nie są dotkliwe. Wysiękowe zapalenie ucha może ustąpić samoistnie, jednak w większości przypadków tak się nie dzieje. Z tego względu pacjenci z tą chorobą wymagają opieki medycznej. Gdy lekarz rozpozna wysiękowe zapalenie ucha, leczenie jest dobierane odpowiednio do nasilenia objawów oraz przyczyny dolegliwości.
Podstawą jest wyeliminowanie czynników ryzyka, takich jak częsty kontakt z alergenami lub dymem tytoniowym. Jeżeli problemy są spowodowane przez krzywą przegrodę nosową, zalecana jest jej korekta. W łagodnych przypadkach pomocne mogą być ćwiczenia laryngologiczne, które mają na celu odblokowanie trąbki słuchowej. Jeżeli te formy terapii nie przynoszą efektów, włącza się przeciwzapalne i mukolityczne leki na wysiękowe zapalenie ucha. Wspomagająco mogą być stosowane krople do nosa i inhalacje, zmniejszające obrzęki. Antybiotyk na wysiękowe zapalenie ucha stosuje się tylko wtedy, gdy lekarz podejrzewa obecność zakażenia bakteryjnego.
Chirurgiczne usuwanie wysięku
Zdarza się, że terapia farmakologiczna nie przynosi oczekiwanych rezultatów i pacjent nadal cierpi na wysiękowe zapalenie ucha. Jak leczyć takie przypadki? W takiej sytuacji najczęściej potrzebna jest interwencja chirurgiczna. Zabieg przeprowadza się, gdy płyn jest obecny w uchu przez długi czas i może prowadzić do znacznego upośledzenia słuchu. Zazwyczaj wykonywana jest paracenteza, czyli nakłucie błony bębenkowej. Dzięki niej możliwe jest szybkie usunięcie nagromadzonej wydzieliny. Jeżeli istnieje taka potrzeba, wysięk może zostać pobrany i przekazany do szczegółowych badań.
Interwencja chirurgiczna jest rozwiązaniem proponowanym na wysiękowe zapalenie ucha u dorosłych, gdy leczenie innymi metodami nie przynosi rezultatów, a płyn pozostaje obecny w uchu przez ponad 3 miesiące. Podobnie wygląda to w przypadku dzieci.
Konsekwencje wysiękowego zapalenia ucha
Choć choroba najczęściej przebiega łagodnie i nie towarzyszą jej ostre objawy, może prowadzić do poważnych powikłań. Szczególnie gdy nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowana i leczona. Najczęstszym problemem wynikającym z przewlekłej obecności płynu w uchu jest trwałe pogorszenie słuchu. Niedosłuch może rozwijać się stopniowo. W takiej sytuacji wysięk z ucha u dziecka wpływa nie tylko na jakość życia, ale także rozwój mowy, koncentrację i zdolności poznawcze.
Nieleczone wysiękowe zapalenie ucha może prowadzić do uszkodzenia błony bębenkowej. Płyn wywiera na nią nacisk, co zwiększa ryzyko jej perforacji. Błona może również ulec zwapnieniu, a nawet zanikowi. Na skutek stanu zapalnego mogą rozwijać się ropnie i zmiany torbielowate. Sam stan zapalny może rozprzestrzenić się na okoliczne struktury. O doświadczeniach osób, które borykają się z powikłaniami, jakie pozostawiło wysiękowe zapalenie ucha u dorosłych, można przeczytać na forum internetowym. Dlatego ważne jest, by wysiękowe zapalenie ucha u dziecka oraz u dorosłego zawsze było konsultowane z lekarzem i odpowiednio leczone.
Czy chorobie można zapobiec?
Wysiękowe zapalenie ucha środkowego może dotknąć każdego. Nie zawsze można mu zapobiec, jednak istnieją sposoby na zmniejszenie ryzyka wystąpienia choroby. Ważnym elementem profilaktyki jest dbanie o zdrowie górnych dróg oddechowych, które są bezpośrednio połączone z trąbką słuchową. Infekcje nosa, gardła czy zatok powinny być możliwie najszybciej leczone. W przypadku dzieci istotne jest monitorowanie stanu migdałków. Przerost migdałka gardłowego może utrudniać pracę trąbki Eustachiusza. Dodatkowo warto unikać ekspozycji na dym tytoniowy, który silnie podrażnia błony śluzowe.
Ważna jest odpowiednia higiena uszu. Zewnętrzną część małżowiny należy czyścić ciepłą wodą z mydłem. Można do tego używać miękkiej szmatki. Wnętrze przewodu słuchowego oczyszcza się przy pomocy specjalnych sprayów lub kropli. Nie wolno w tym celu używać patyczków higienicznych, ponieważ część wydzieliny zostaje przez nie wepchnięta w głąb ucha, co sprzyja formowaniu się czopu woskowinowego. Ponadto patyczkiem można uszkodzić błonę bębenkową.
Całkowite wyeliminowanie ryzyka zapalenia ucha jest niemożliwe, jednak odpowiednia higiena i monitorowanie stanu zdrowia mogą być dużym wsparciem. W przypadku wystąpienia objawów najważniejsze jest rozpoczęcie diagnostyki i leczenia. Szybka reakcja znacząco zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań.
