Program kwalifikacji do operacji bariatrycznej

Nadwaga i otyłość to coraz powszechniejsze przypadłości,  które występują zarówno u osób dorosłych, jak i dzieci. W przypadku problemów z wagą zalecane są więc odpowiednio dobrane diety, systemy ćwiczeń fizycznych, czy indywidualne metody leczenia. Niekiedy jednak otyłość jest na tyle duża, że wymaga znacznie dalej idącej ingerencji – operacji bariatrycznej. Na czym polega taka procedura, jak wygląda proces przygotowywania do zabiegu i co w jego ramach może być wykonywane?

Czym jest bariatria?

Bariatria jest dziedziną chirurgii ogólnej, która zajmuje się zaawansowaną otyłością (II i III stopnia). Zabiegi chirurgiczne wykonywane w jej ramach mają na celu wprowadzenie zmian w obrębie układu pokarmowego, których zadaniem jest usprawnienie funkcjonowania i kondycji organizmu. To m.in. ingerencja w neurohormonalne mechanizmy regulacji spożycia pokarmów, odpowiedzialne za uczucie głodu i sytości, które docelowo prowadzą do zredukowania nadmiernej masy ciała.

Bariatria i leczenie otyłości w Klinice OT.CO w Warszawie

Jakie zabiegi przeprowadzane są w ramach chirurgii bariatrycznej?

W ramach chirurgicznego leczenia otyłości przeprowadzane są trzy główne zabiegi dobierane indywidualnie do danego pacjenta na podstawie jego stanu zdrowia, stopnia otyłości i towarzyszących jej problemów, a także efektów, jakie pacjent wraz z lekarzem prowadzącym chcą osiągnąć.

Pierwszym rodzajem ingerencji chirurgicznej w ramach bariatrii jest zabieg gastric bypass – ominięcie żołądkowe, które polega na wycięciu znacznej części żołądka. Po wykonaniu zabiegu narząd ma pojemność ok. 30-50 ml. Drugi typ ingerencji to rękawowa resekcja żołądka, która wykonywana jest wśród zabiegów na otyłość dość często. Polega na usunięciu dna, trzonu oraz elementów okolicy przedodźwiernikowej, tuż przed miejscem połączenia żołądka z dwunastnicą. Najpopularniejszym zabiegiem jest natomiast opaska żołądkowa – metoda odwracalna i stosowana na czas redukcji wagi.

Kto przygotowuje i kwalifikuje do operacji bariatrycznej?

Przygotowanie do operacji bariatrycznej ma charakter multidyscyplinarny. Jest to zespół współpracujących nad danym przypadkiem specjalistów z różnych dziedzin medycyny. Lekarzem prowadzącym jest chirurg bariatra, który konsultuje proces kwalifikacji pacjenta z internistą, kardiologiem, pulmonologiem, dietetykiem oraz psychologiem.

Kontrola poszczególnych układów organizmu w procesie kwalifikującym do operacji i tuż po nim jest niezwykle ważna, gdyż otyłość dotyczy całego organizmu. Zmiany w nim zachodzące, także w obrębie innych narządów poza żołądkiem, po dokonaniu operacji muszą pozostawać pod ścisłą kontrolą i być poddawane badaniom kontrolnym.

Jak przebiega proces przygotowania do operacji bariatrycznej?

Kluczowa dla całej procedury bariatrycznej jest opieka lekarza prowadzącego – chirurga bariatry. W ramach spotkań dokonywana jest ocena ogólnego stanu zdrowia i kondycji pacjenta, pomiar BMI oraz określenie stopnia występującej otyłości. To również przeprowadzenie szczegółowego wywiadu z pacjentem, poznanie jego oczekiwań, nawyków i problemów związanych z otyłością.

Dobór właściwego dla danego pacjenta rodzaju zabiegu wiąże się również z jego wiekiem, płcią oraz typem otyłości. Po dokonaniu rozeznania oraz zapoznaniu się z przebiegiem dotychczasowego leczenia wybrana zostanie metoda leczenia bariatrycznego najkorzystniejsza dla konkretnego przypadku. Chirurgia bariatra zleca następnie niezbędne do wykonania badania oraz kieruje na konsultacje do poszczególnych specjalistów z zakresu innych dziedzin. Na podstawie wyników oraz wszystkich specjalistycznych opinii podjęta zostanie ostateczna decyzja o zakwalifikowaniu danego pacjenta do chirurgicznego leczenia bariatrycznego.

Na czym polegają konsultacje specjalistyczne przed operacją bariatryczną?

Dietetyk przeprowadza szczegółowy wywiad dotyczący sposobu odżywiania oraz nawyków żywieniowych pacjenta. Następnie określa szczegółowy plan żywienia mający na celu przygotowanie organizmu do operacji. W ramach tej konsultacji omawiane są również sposoby odżywiania po operacji i konkretne zalecenia związane z przyjmowaniem pokarmów. Plan ułożony zostaje w sposób zdrowy, korzystny i zapobiegający niedoborom pokarmowym.

Konsultacja internistyczna i pulmonologiczna diagnozuje lub wyklucza współistniejące bezdechy senne u pacjenta. Ustalany jest plan leczenia prowadzący do pozbycia się danej przypadłości przed operacją bariatryczną. To również wykonanie badania polisomnograficznego i wdrożenie leczenia w przypadku, gdy otrzymany wynik wskazuje na występowanie dolegliwości.

W procesie kwalifikacji do operacji bariatrycznej istotny jest też kardiolog, który sprawdzi czynność i stan serca wraz z  naczyniami, oraz wykluczy takie choroby jak zaburzenia rytmu pracy serca czy nadciśnienie tętnicze. Są one bowiem czynnikiem zwiększającym ryzyko powikłań planowanej operacji.

Zadanie psychologa w całym procesie polega na ocenie gotowości pacjenta na radykalne zmiany związane z operacją i zmianą trybu życia oraz poziomem motywacji, jaki posiada w związku z przestrzeganiem ograniczeń żywieniowych i wprowadzeniem zmian w trybie życia po operacji. To również ocena zaangażowania emocjonalnego w cały proces i ogólne nastawienie do nadchodzących wydarzeń związanych z operacją.

Jakie badania wykonuje się w ramach kwalifikacji do operacji bariatrycznej?

Badania niezbędne przed operacją bariatryczną to:

• Echokardiografia – tzw. echo serca to rodzaj badania, które ma na celu ocenę prawidłowości pracy serca, wykrycie niepożądanych zjawisk akustycznych (np. szmery), zmian wyglądu i rozmiarów serca. Wykrywa przyczyny bólów w klatce piersiowej nieznanego pochodzenia, nieregularnej pracy czy duszności. Echo serca pozwala na zbadanie grubości ścian serca, poszczególnych jego parametrów, ocenę budowy i pracy zastawek, wydajności narządu, istniejących wad wrodzonych, zakrzepów, guzów czy płynu w osierdziu.
• EKG jest nieinwazyjnym i bezbolesnym badaniem wykonywanym w przypadku zaburzeń rytmu serca oraz pojawiających się bólów w klatce piersiowej, zawrotów głowy, arytmii i kołatań serca.
• RTG klatki piersiowej jest badaniem obrazowym pozwalającym na szczegółową ocenę serca, klatki piersiowej i płuc. Zalecane jest w diagnostyce duszności, uporczywego kaszlu, bólów w klatce piersiowej, a także w leczeniu i ocenie stanu płuc po zapaleniach lub w ich trakcie oraz w wykrywaniu rozedmy i raka.
• USG jamy brzusznej pomaga w ocenie stanu narządów znajdujących się w obrębie jamy brzusznej. Pozwala dokładnie przeanalizować stan dróg żółciowych, wątroby, nerek czy trzustki.
• Test wysiłkowy to elektrokardiograficzna próba wysiłkowa, która ukazuje zależność zmieniającego się EKG w odniesieniu do wysiłku fizycznego. Podczas wzmożonej aktywności zwiększa się zapotrzebowanie na tlen, a więc i wykonanie większej pracy przez naczynia wieńcowe. Test pozwala wykryć ich przepustowość oraz ocenić wydolność.
• Gastroskopia nazywana również panendoskopią to endoskopowa metoda pozwalająca ocenić stan górnego odcinka przewodu pokarmowego. Badanie nie jest przyjemne, gdyż polega na wprowadzeniu do przełyku przewodu ze źródłem światła i sprzętem rejestrującym napotkany obraz. Gastroskopia pozwala na dogłębną ocenę przewodu pokarmowego na odcinku od przełyku do dwunastnicy.
• Doppler naczyń żylnych kończyn dolnych pozwala ocenić przepływ krwi w obrębie tętnic i żył znajdujących się w nogach. Wykrywa żylaki oraz chorobę zatorowo-zakrzepową. Jest to badanie dokładne, nieinwazyjne i bezbolesne.
• Badanie spirometryczne jest oceną wydolności płuc, dzięki któremu możliwa jest szczegółowa ocena pojemności i objętości płuc wraz z przepływem powietrza odbywającego się na różnych etapach cyklu oddechowego.
• Badanie bezdechu sennego (polisomnografia) to badanie czynności występujących w ludzkim ciele podczas snu. Wykrywa przyczyny zaburzeń snu i umożliwia ocenę jego poszczególnych etapów. Wykonywane jest u osób z trudnościami oddychania i zaburzeniami oddechu, cierpiących na bezdech senny czy borykających się z problemem chrapania.
• Analiza składu ciała jest istotnym elementem w diagnostyce osób otyłych. Pozwala określić proporcje między tkanką mięśniową, tłuszczową, nawodnieniem organizmu oraz składem i zmineralizowaniem kości. Badanie nazywane jest również bioimpedancją elektryczną (BIA) i wykonywane jest za pośrednictwem prądu o małym i nieszkodliwym natężeniu. Analiza składu ciała pozwala również ocenić zapotrzebowanie dobowe na energię oraz wiek metaboliczny organizmu.
• Morfologia krwi – podstawowe badanie diagnostyczne krwi.
• Krzywa cukrowa 3 pkt to doustny test tolerancji glukozy, pozwalający na ocenę poziomu cukru we krwi.
• Badania biochemiczne: kreatynina, mocznik, sód, potas, bilirubina, AST, ALAT i profil lipidowy.
• HBs jest badaniem pozwalającym na wykrycie występowania w organizmie antygenu świadczącego o istnieniu zapalenia wątroby typu B (HBV).
• Poziom przeciwciał anty HCV – badanie wykrywające wirusowe zapalenie wątroby typu C.
• Ocena trybu odżywiania, poziom białka, albumin, witamin i mikroelementów.

Wykonanie powyższych badań w ramach programu kwalifikacji do operacji bariatrycznej pozwala uzyskać wiarygodny i całościowy obraz stanu zdrowia pacjenta z otyłością oraz określenie zmian spowodowanych dotychczasowym trybem życia. Jest to niezwykle ważne dla wyboru odpowiedniego rodzaju zabiegu bariatrycznego oraz określeniu  ścisłych zaleceń postępowania w okresie pooperacyjnym.

Co jeszcze obejmuje program kwalifikacji do operacji bariatrycznej?

Zabiegi bariatryczne wiążą się nie tylko z ingerencją chirurgiczną dotyczącą żołądka, ale również zmianą niemal wszystkich nawyków i stylu życia osób otyłych. Dzięki całej procedurze możliwa jest redukcja masy ciała oraz poprawa ogólnego stanu zdrowia, jednak wymaga to ścisłego przestrzegania zaleceń oraz regularnych kontroli i monitorowania zdrowia.

Efekty operacji bariatrycznej ściśle nadzorowane są do około roku od momentu wykonania zabiegu. Wówczas pacjent nadal podlega opiece specjalistów i wymagane są regularne badania wraz z konsultacjami. To nadal wsparcie również psychologiczne mające na celu ocenę możliwych zaburzeń łaknienia i podejścia pacjenta do odbywających się zmian w obrębie całego organizmu.

1. Stanowski, Edward, Mariusz Wyleżoł, and Krzysztof Paśnik. „Laparoskopia w chirurgii bariatrycznej w Polsce–stan aktualny.” Wideochirurgia i inne techniki małoinwazyjne 2.1 (2007): 18-23.
2. Szczepańska, Elżbieta, and Anna Brończyk-Puzoń. „Ocena nawyków żywieniowych pacjentów z otyłością, zakwalifikowanych do zabiegu bariatrycznego.” Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 20.3 (2014): 330.
3. Ostrowska, L. „PRZYGOTOWANIE PACJENTÓW OTYŁYCH DO ZABIEGU BARIATRYCZNEGO.
4. Budzyński, Andrzej, et al.