Wśród najczęściej występujących wad zgryzu wyróżnić można tyłozgryz i przodozgryz. Oba zjawiska mogą rozwijać się już w okresie dziecięcym. Dlatego tak ważna jest regularna kontrola i przegląd uzębienia. Zarówno tyłozgryz, jak i przodozgryz związane są z występowaniem szkodliwych nawyków oraz zaburzeniami w rozwoju struktury kości. Czym są oba schorzenia i jakie są ich przyczyny? Sprawdź, w jaki sposób wyleczyć tyłozgryz i przodozgryz.
Czym jest tyłozgryz i w jaki sposób się objawia?
Tyłozgryz jest niewłaściwym ustawieniem szczęki górnej, która nienaturalnie wysunięta jest przed linię zębów dolnych. Zazwyczaj nie stykają się one z zębami górnymi. Zjawisko to diagnozowane jest najczęściej u dzieci po ukończeniu 7. roku życia, a na jego rozwój wpływ mają niekiedy także zęby mleczne. W głównej mierze jednak powstawanie tyłozgryzu wiąże się z nieprawidłowym rozwojem kości oraz posiadaniem szkodliwych dla uzębienia nawyków.
U dzieci tyłozgryz dodatkowo objawia się występowaniem zmian w rysach twarzy. Bruzda wargowo-bródkowa jest wyraźnie pogłębiona, a broda cofnięta. Występowanie tyłozgryzu wpływa też na nietypowe ułożenie ust oraz sposób uśmiechania się. Utrwalona wada prowadzi do zmiany profilu twarzy, występowania problemów z gryzieniem i rozcieraniem pokarmu, niewłaściwej pracy mięśni twarzy oraz podciągania dolnej wargi pod górne zęby.
Tyłozgryz u dorosłych jest najczęściej konsekwencją zlekceważenia tego stanu w dzieciństwie. Nieleczony często powoduje też niestrawność (niewłaściwie rozdrobniony pokarm), niewyraźną mową i wady wymowy, a także występowanie bólów głowy o charakterze migrenowym.
Przyczyny powstawania tyłozgryzu?
Niewłaściwy rozwój kości to nie jedyna przyczyna powstawania tyłozgryzu. Może się on pojawić również wskutek niedoboru witaminy D, nieodpowiedniej pozycji karmienia dziecka w okresie niemowlęcym lub niewłaściwego ułożenia podczas snu. Na rozwój tyłozgryzu często wpływa też zbyt długie używanie smoczka i ssanie palca, wczesna utrata dolnych siekaczy mlecznych oraz nieodpowiednia pozycja języka, która często pojawia się przy ustach dziecka otwartych przez dłuższy czas.
Niestety tyłozgryz ma również swoje podłoże genetyczne. Może pojawić się u osób, u których zaburzenia rozwoju kości występują wskutek skłonności dziedzicznych. Często przyczyną tyłozgryzu jest również lordoza szyjna o charakterze patologicznym. Aby ocenić ryzyko wystąpienia zjawiska tyłozgryzu i zapobiec jego rozwojowi, warto skonsultować się z ortodontą, gdy dziecko ma 7-8 lat, czyli wtedy, gdy zazwyczaj zęby mleczne zamieniane są na stałe.
Tyłozgryz – rodzaje
Tyłozgryz jest schorzeniem, które przybiera różne postaci. Wyróżnić można:
- tyłozgryz częściowy polegający na wysunięciu górnej wargi oraz części podnosowej, co jest skutkiem nieprawidłowego rozwoju szczęki w odniesieniu do czaszki,
- tyłozgryz rzekomy – cofnięcie przednich dolnych zębów,
- tyłozgryz całkowity będący całkowitym cofnięciem łuku zębów dolnych,
- retrogenię, czyli tyłożuchwie morfologiczne. To najbardziej zaawansowana forma tyłozgryzu. Jest wadą zgryzu o charakterze szkieletowym, która powoduje zmiany w budowie żuchwy oraz zahamowanie jej wzrostu do przodu. Bywa, że jest następstwem uszkodzeń stawu skroniowo-żuchwowego lub upadku na brodę.
Czym jest przodozgryz i jakie są jego rodzaje?
Przodozgryz jest tzw. wadą doprzednią polegającą na wysunięciu w przód całego dolnego łuku zębowego lub jego części. W pierwszej sytuacji jest to przodozgryz całkowity, a w drugim – częściowy. Wyróżnia się również tego typu zjawisko rzekome, które występuje w sytuacji, gdy doszło do zahamowania wzrostu doprzedniego szczęki. Wówczas można odnieść wrażenie, że dolny łuk zębowy jest nadmiernie wysunięty, pomimo tego, że rozwija się w sposób prawidłowy.
Poprzez wysunięcie brody do przodu i wygładzenie wskutek tego bruzdy wargowo-bródkowej wygląd zmienia się. Profil staje się wklęsły, a twarz wydaje się mieć bardziej surowy wyraz. Osoby z przodozgryzem miewają trudności w gryzieniu i rozcieraniu pokarmów, wyraźnym wymawianiu słów, a także oddychaniu.
Przyczyny przodozgryzu
Wśród najczęstszych przyczyn występowania przodozgryzu znajdują się predyspozycje genetyczne, ale nie tylko. Wada ta może się rozwinąć w wyniku częstego zgrzytania zębami, korzystania ze smoczka po 3. roku życia czy ssania kciuka. Do jej powstania przyczynia się również zbyt długie karmienie butelką, kontynuowane także po okresie niemowlęcym, uciskanie zębów językiem poprzez odruch wypychania, ale też niewłaściwe układanie dziecka do snu. Szczególnie na przodozgryz narażone są pod tym względem dzieci, których głowa ułożona jest zbyt wysoko. W takiej pozycji dolna szczęka i język wysunięte są nienaturalnie do przodu.
Przodozgryz powodować mogą też inne schorzenia współistniejące, takie jak zespół Downa, achondroplazja, zespół Aperta, zespół Crouzona, rozszczep podniebienia czy dość często występujący przerost migdałków. Oddychanie przez usta również prowadzić może do przodozgryzu, podobnie jak różnego rodzaju urazy przebyte w pierwszych latach życia i zbyt wczesne wypadnięcie mlecznych zębów siecznych.
Jak wyleczyć tyłozgryz i przodozgryz?
Aby prawidłowo zdiagnozować i wyleczyć tyłozgryz i przodozgryz, niezbędny jest ortodonta. Na podstawie konsultacji, szczegółowego wywiadu, oględzin, ale też wieku pacjenta i zaawansowania schorzenia dobierany jest właściwy sposób postępowania i terapii. Kluczowe dla ustalenia planu leczenia są też zdjęcia rentgenowskie oraz specjalne modele wycisków.
Tyłozgryz i przodozgryz to wady, w których leczeniu bardzo ważny jest czas. Jeśli diagnoza i działania o charakterze terapeutycznym zostaną podjęte wcześnie, możliwe jest całkowite skorygowanie niedogodności w sposób najmniej inwazyjny i bez ryzyka powikłań, takich jak choroby przyzębia czy zaburzenia czynności stawu skroniowo-żuchwowego.
Dzięki podjęciu leczenia w wieku 5-10 lat, najczęściej możliwe jest też uniknięcie zaawansowanych działań w postaci operacji wykonywanej w ramach chirurgii szczękowej. U młodych osób znacznie łatwiej przeprowadzić taką korekcję. To czas intensywnych zmian zachodzących w strukturach szkieletowych, które są znacznie bardziej podatne na korygowanie niż w przypadku osób dorosłych. Dużo łatwiej jest też zapobiec trwałym nawykom związanym np. z niewyraźną mową.
Tyłozgryz – metody leczenia
W leczeniu tyłozgryzu najczęściej stosuje się aparat ortodontyczny stały lub zdejmowany. Dzięki niemu możliwe jest rozbudowanie dolnego łuku zębowego oraz jednoczesne skorygowanie szczęki górnej. Modele zdejmowane stosowane są najczęściej w przypadku dzieci i zaleca się zakładanie ich na noc. W przypadku aparatów stałych leczenie trwa zazwyczaj do dwóch lat, w ciągu których pacjent znajduje się pod stałą obserwacją ortodonty.
Estetyczną i wygodną alternatywą dla aparatów tradycyjnych są nowoczesne bezbarwne nakładki tworzone na podstawie indywidualnego przypadku danego pacjenta. Takie rozwiązanie pozwala nieco skrócić czas leczenia oraz wymaga mniejszej ilości wizyt u specjalisty. Wymiana nakładek odbywa się w domu, czego dokonuje sam pacjent. Najbardziej zaawansowane wady tyłozgryzu leczone są natomiast operacyjnie w znieczuleniu ogólnym.
Przodozgryz – jak wyleczyć?
W przypadku dzieci najczęstszą formą leczenia przodozgryzu jest zastosowanie aparatu ortodontycznego ruchomego. Ważna jest wówczas konsekwencja i regularność noszenia takiego akcesorium, zgodnie z zaleceniami ortodonty. Poza aparatem należy też wykonywać ćwiczenia, które mają wpływ na proces leczenia. Polegają one m.in. na regularnym cofaniu żuchwy do położenia właściwego, co zwiększa skuteczność terapii.
U osób dorosłych lub młodzieży z w pełni ukształtowanym uzębieniem stałym stosuje się zazwyczaj aparaty ortodontyczne, lub specjalne nakładki indywidualnie opracowywane na podstawie skanowania cyfrowego całej jamy ustnej. Takie rozwiązanie jest znacznie wygodniejsze i w zasadzie niewidoczne, ponieważ nakładki są bezbarwne. Rozwiązanie to nie wymaga zrezygnowania z twardej żywności, a utrzymanie higieny jest zdecydowanie łatwiejsze niż w przypadku aparatu. Leczenie przodozgryzu odbywa się niekiedy również w sposób chirurgiczny. Dotyczy to jednak bardzo zaawansowanych i skrajnych przypadków.
Dlaczego tyłozgryz i przodozgryz trzeba leczyć?
Nieleczone wady zgryzu, takie jak tyłozgryz i przodozgryz przyczyniają się nie tylko do mniej atrakcyjnego wyglądu. Brak interwencji specjalisty prowadzić może do znacznie szybszego odkładania się kamienia nazębnego i rozwoju próchnicy, a w efekcie uciążliwej paradontozy. Ponadto zęby dużo szybciej ulegają złamaniu, ścieraniu i kruszeniu. Dochodzi również do tzw. obniżenia wysokości zwarcia, wskutek czego twarz wygląda dużo starzej. Tyłozgryzowi i przodozgryzowi mogą też towarzyszyć silne bóle żuchwowo-skroniowe.
