Problemy z anatomią migdałków to częste zjawisko u najmłodszych. Trzeci migdał to inaczej migdał gardłowy lub adenoid, który znajduje się na tylnej ściance gardła – tuż nad migdałkami podniebiennymi i za podniebieniem miękkim. Bardzo często myli się go błędnie z języczkiem zwisającym u wejścia do gardła. W odróżnieniu jednak do migdałków podniebiennych, które da się zaobserwować po szerokim otworzeniu ust, trzeci migdał nie jest możliwy do dostrzeżenia. Zobaczy go dopiero lekarz przy użyciu specjalnego lusterka laryngologicznego, mikroskopu lub endoskopu.
Czym jest tzw. trzeci migdał?
Migdałki podniebienne wraz z migdałkiem gardłowym to część pierścienia chłonnego Waldeyera. Skupia w sobie tkankę limfatyczną, która znajduje się na granicy między ektodermalną a endodermalną częścią drogi oddechowej oraz pokarmowej. Pierścień Waldeyera składa się z migdałka językowego, migdałków trąbkowych, pasm bocznych i grudek chłonnych, które rozsiane są w błonie śluzowej tylnej ściany gardła.
Migdałki obecne są już w trakcie życia płodowego, ale ich struktury funkcjonalne kształtują się po porodzie na skutek kontaktu z antygenami zawartymi w otoczeniu. W okresie od 1. do 3. roku życia ulegają powiększeniu, a ich maksymalna wielkość osiągana jest pomiędzy 3. a 7. rokiem życia. Następnie stopniowo poddawane są procesowi inwolucji, aż do wieku, gdy dochodzi do pokwitania. Pierścień chłonny Waldeyera wchodzi w skład układu odpornościowego, który z kolei bierze czynny udział w obronie ogólnej i miejscowej. Jego umieszczenie na skrzyżowaniu drogi oddechowej oraz pokarmowej sprawia, że ma stały kontakt ze środowiskiem zewnętrznym.
Migdałki pozwalają natomiast rozpoznawać i przekazywać informacje ustrojowi o antygenach. Uruchamiają także obwodową linię obrony miejscowej i ogólnej, a także neutralizują i niszczą antygeny na skutek rozwoju odpowiedzi hormonalnej oraz komórkowej. Warto pamiętać, że nieustannie powracające stany zapalne i nieefektywne leczenie mogą wpłynąć na nieodwracalne zmiany w strukturze histopatologicznej oraz anatomicznej. To z kolei wpływa na zachwianie immunologicznej funkcji migdałka.
Jakie są przyczyny trzeciego migdałka u dzieci?
Migdałki u małych dzieci są pierwszą barierą układu immunologicznego i mają kontakt z bakteriami oraz wirusami, które przedostają się do organizmu przez nos i jamę ustną. W tkance limfatycznej migdałków rozpoczynają się procesy fizjologiczne, na które wpływają procesy zwalczania infekcji. Efektem tych reakcji jest obrzęk oraz przerost tkanki migdałka.
W zdrowych, normalnych warunkach po wyzdrowieniu objętość migdałka powraca do swojego pierwotnego rozmiaru, ale w trakcie częstych infekcji lub, gdy dziecko jest alergikiem, dochodzi do nieustannego drażnienia tkanki limfatycznej. W rezultacie migdał nie wraca do swoich wymiarów, a nawet ulega powiększaniu.
Przerośnięty migdał to natomiast przyczyna zatkania ujścia trąbek słuchowych będących anatomicznym kanałem łączącym gardło z uchem środkowym. Niedrożność trąbek słuchowych to z kolei przyczyna wysiękowego zapalenia ucha. Trzeci migdał jest dość powszechnym problemem występującym u małych dzieci. Zdarza się również tak, że w jednym czasie przerastają migdałki podniebienne, co z kolei potęguje problemy dziecka z oddychaniem oraz przełykaniem.
Jakie są objawy trzeciego migdałka?
Przerośnięty trzeci migdał to duże utrudnienie w prawidłowym oddychaniu. Zaburza także drożność nosa i gardła. Wówczas dziecko może zacząć bezwiednie chrapać. Podobne zjawisko można obserwować podczas kataru, gdy w wyniku zablokowanego nosa dziecko chrapie w trakcie snu. Podczas chrapania mogą występować także bezdechy – szczególnie niebezpieczne przerwy w oddychaniu, które wynoszą kilka sekund.
Zatkany nos to również przyczyna upośledzenia w wentylowaniu uszu u małego Pacjenta. To z kolei skutkuje pogorszeniem słuchu u najmłodszych, gromadzeniem się płynu w uchu środkowym. To także powód wysiękowego zapalenia ucha środowego wraz z nawracającym ostrym zapaleniem ucha.
Trzeci migdał nie jest prosty do zdiagnozowania i niemożliwy do samodzielnej diagnozy. Wykonuje się badanie laryngologiczne. Typowymi objawami świadczącymi o występowaniu tego problemu są jednak m.in.:
- częste zapalenia zatok,
- katar, który spływa po tylnej ścianie gardła,
- kaszel i chrząkanie,
- chrapanie,
- spanie z otwartą buzią,
- mowa nosowo-brzęcząca,
- częste zapalenia gardła i anginy,
- pogorszenie słuchu,
- nieustanne uczucie zmęczenia.
Warto pamiętać, że trzeci migdał jest przede wszystkim problemem wieku dziecięcego. Nie ustępuje jednak samodzielnie wraz z ukończeniem wieku przedszkolnego. Symptomy mogą utrzymywać się nawet do 12. roku życia. U dorosłych zjawisko to występuje bardzo rzadko i jeśli się pojawia, to charakteryzuje się chrapaniem z bezdechem sennym. Bez względu jednak na wiek, trzeci migdał wymaga odpowiedniego leczenia.
Jak wyleczyć trzeci migdał?
Jeśli u dziecka występują objawy, które mogą świadczyć o trzecim migdale, to konieczna jest szybka konsultacja u laryngologa w celu oceny drożności górnych dróg oddechowych. Najczęściej specjalista wykonuje zdjęcia RTG lub badanie fibroskopowe, w którego trakcie przez nos wkłada się cienki endoskop z kamerą. Podczas badania specjalista razem z opiekunami i Pacjentem może przejść do oceny wielkości migdałka na ekranie. Dziecku wykonuje się także badanie nocne, czyli nieinwazyjny pomiar wysycenia krwi tlenem podczas snu. Pomaga to wykluczyć występowanie bezdechów sennych. Wraz z oceną stopnia nasilających się dolegliwości, można skierować dziecko na dalszą obserwację, terapię zachowawczą lub operacyjną.
Leczenie zachowawcze stosowane jest głównie u najmłodszych dzieci w wieku poniżej 4 lat. Trzeci migdał jest schorzeniem, które zwiększa symptomy stanowiące jego pierwotną przyczynę. Częste infekcje przyczyniają się do wzrostu aktywności migdałka jako elementu, który ochrania organizm przed patogenami. Przeciążony migdał ulega powiększeniu, co z kolei jest powodem problemów zachodzących w układzie oddechowym. To z kolei jest przyczyną częstych infekcji.
Diagnostyka trzeciego migdała poza badaniem RTG może wymagać przeprowadzenia testów alergicznych. Nawracające choroby, katar i ból gardła wraz ze spływającą tylną ścianą wydzieliną, może mieć podłoże alergiczne. Podanie dziecku właściwych leków często powoduje ustanie objawów i zmniejsza objętość migdała.
Jak usunąć trzeci migdał?
Usunięcie trzeciego migdała – adenotomia, jest bardzo bezpieczny zabieg, przeprowadzany rutynowo. Powikłania są niezwykłą rzadkością, a dziecko zazwyczaj tego samego dnia, w którym przeprowadzony był zabieg, może wrócić do domu.
Adenotomia wymaga około pół godziny i przeprowadzona jest za pomocą endoskopu, w znieczuleniu. Często stosuje się nowoczesne fale radiowe lub laser diodowy. Ogromną zaletą tych technik jest fakt, że pozwalają ograniczyć krwawienie. To również sposób na szybszą regenerację tkanek, dzięki czemu mały Pacjent nie czuje po zabiegu dyskomfortu i może szybko wrócić do codziennych zajęć.
Prawidłowo przeprowadzony zabieg znacznie poprawia komfort oddychania u dziecka, ustąpienie chrapania i bezdechów sennych, zmniejsza częstotliwość infekcji dróg oddechowych oraz uszu. Pozwala także znacznie ograniczyć stosowanie antybiotyków u dzieci.
