
Retrogenia jest rodzajem wady zgryzu, którego charakterystyczną cechą jest wysunięcie do przodu górnej szczęki oraz cofnięcie dolnej, a także powiększenie kąta żuchwy. Sprawia to, że wada widoczna jest nie tylko po otwarciu ust przez Pacjenta. Odbija się na wyglądzie całej twarzy, która staje się wydłużona w dolnej części szczęki. Zdarza się, że z powodu retrogenii pojawia się także zgryz otwarty. U osób, które na nią cierpią, wada może powodować trudności z wymową niektórych głosek, problemy z odgryzaniem i przeżuwaniem jedzenia, dyskomfort w czasie mówienia czy trudności w relacjach społecznych.
Oprócz wspomnianych już objawów retrogenii często można rozpoznać ją także po skróconej gałęzi lub trzonie żuchwy, przegięciu go w dół oraz braku guzkowatości bródkowej. W podziałach funkcjonujących w naukach medycznych klasyfikuje się ją jako dotylną wadę zgryzu. Wyróżnić można dwa rodzaje retrogenii:
- Czynnościową – kiedy żuchwa jest cofnięta do tyłu, ale nie obserwuje się szczególnych zmian w jej budowie.
- Morfologiczną — z widocznymi zmianami w budowie żuchwy, zahamowaniem jej wzrostu i problemami towarzyszącymi takimi jak ograniczenia w zakresie ruchomości.
Przyczyn jej występowania poszukuje się w nieprawidłowo wykształconej żuchwie lub wadach stawów skroniowo-żuchwowych. Retrogenia często wiąże się także z zaburzeniami funkcjonowania wspomnianych stawów oraz okolicznych mięśni. Czasami pojawia się w wyniku nieodpowiedniego układania dziecka do snu lub karmienia w okresie niemowlęcym oraz w przebiegu krzywicy, czyli choroby spowodowanej niedoborem witaminy D. Wówczas, dochodzi do demineralizacji kości oraz ich deformacji. Często współwystępuje także w Zespole Pataua razem z innymi wadami szczęki oraz twarzoczaszki.
Należy pamiętać, że wady tego rodzaju leczy się o wiele szybciej i łatwiej, jeśli problem zostanie rozpoznany stosunkowo wcześnie. Wówczas, można podjąć odpowiednie kroki jeszcze zanim wada się pogłębi. Dlatego regularne kontrole u ortodonty, szczególnie w przypadku dzieci są tak istotne. Pacjentom, u których zdiagnozowano retrogenię, proponujemy kompleksową diagnostykę, a następnie odpowiednie leczenie. Przydatne do tego celu są wyciski, odlewane modele gipsowe szczęki czy zdjęcia rentgenowskie.
W leczeniu retrogenii wykorzystuje się między innymi aparaty ortodontyczne lub zabiegi z zakresu chirurgii szczękowej. Samo leczenie zachowawcze, chociaż przeważnie znacząco pozytywnie wpływa na komfort funkcjonowania Pacjenta, to zazwyczaj nie powoduje dużych zmian w zakresie wyglądu rysów twarzy. Do ich poprawy konieczne jest leczenie operacyjne, które może dotyczyć szczęki, żuchwy lub stanowić połączenie obu interwencji.
Retrogenia - pytania i odpowiedzi
Retrogenia może być wynikiem wielu czynników, w tym:
- Czynniki genetyczne – dziedziczne wady zgryzu mogą prowadzić do retrogenii.
- Niedostateczny rozwój żuchwy – żuchwa może rozwijać się wolniej niż górna szczęka, co prowadzi do cofnięcia.
- Nieprawidłowe nawyki w dzieciństwie – ssanie kciuka, nadmierne korzystanie ze smoczka czy oddychanie przez usta mogą przyczyniać się do rozwoju retrogenii.
- Wady zgryzu – retrogenia może być częścią szerszego problemu zgryzowego, np. tyłozgryzu, gdzie cała dolna szczęka jest cofnięta w stosunku do górnej.
- Choroby czy urazy w dzieciństwie – zaburzenia wzrostu lub przebyte urazy mogą wpłynąć na rozwój żuchwy.
Objawy retrogenii mogą obejmować zarówno aspekty estetyczne, jak i funkcjonalne:
- Cofnięta broda – widoczne cofnięcie dolnej szczęki, co zmienia profil twarzy.
- Nierówny zgryz – nieprawidłowe ustawienie zębów, które może powodować problemy z żuciem lub mówieniem.
- Problemy z oddychaniem – cofnięta żuchwa może prowadzić do trudności w oddychaniu, szczególnie w nocy, co może być przyczyną obturacyjnego bezdechu sennego.
- Bóle stawów skroniowo-żuchwowych – nadmierne napięcie mięśni lub nieprawidłowe funkcjonowanie stawów skroniowo-żuchwowych z powodu nierównomiernego ułożenia szczęk.
- Nadmierne ścieranie zębów – nierówny zgryz może prowadzić do nadmiernego ścierania niektórych zębów.
Leczenie retrogenii zależy od nasilenia wady i wieku pacjenta. Oto kilka dostępnych metod:
- Ortodoncja – aparaty ortodontyczne mogą być stosowane, aby poprawić pozycję zębów i żuchwy, szczególnie u młodszych pacjentów, u których rozwój kości jeszcze trwa.
- Zabiegi chirurgiczne – w przypadku poważnych wad retrogenii, zwłaszcza u dorosłych, może być konieczna operacja ortognatyczna, która koryguje pozycję żuchwy względem górnej szczęki.
- Terapia ortopedyczna w dzieciństwie – w niektórych przypadkach retrogenii stosuje się urządzenia ortopedyczne, takie jak maski twarzowe lub aparaty protrakcyjne, które mogą wspomóc rozwój żuchwy u dzieci.
- Fizjoterapia stawów skroniowo-żuchwowych – w przypadku bólu stawów lub mięśni, fizjoterapia może pomóc w łagodzeniu objawów.
- Aparaty na bezdech senny – jeśli retrogenia powoduje obturacyjny bezdech senny, można zastosować specjalne aparaty do noszenia w nocy, które pomagają utrzymać drożność dróg oddechowych.
Nieleczona retrogenia może prowadzić do długoterminowych problemów zdrowotnych, w tym:
- Pogorszenie funkcji stawów skroniowo-żuchwowych – bóle, trzaski i ograniczona ruchomość stawu.
- Problemy z oddychaniem – cofnięta żuchwa może zwiększać ryzyko bezdechu sennego i problemów z oddychaniem, szczególnie w nocy.
- Problemy z trawieniem – trudności z dokładnym żuciem jedzenia mogą wpływać na proces trawienia.
- Pogorszenie estetyki twarzy – pogłębianie się cofnięcia żuchwy może wpłynąć na harmonię twarzy i obniżać samoocenę pacjenta.
Należy skonsultować się z ortodontą lub chirurgiem szczękowym, jeśli:
- Zauważalne jest cofnięcie żuchwy, które wpływa na wygląd twarzy.
- Występują trudności z żuciem, mówieniem lub oddychaniem.
- Dziecko wykazuje wady zgryzu, które mogą prowadzić do rozwoju retrogenii.
- Występują bóle w stawach skroniowo-żuchwowych lub inne objawy związane z napięciem mięśniowym. Wczesna interwencja może pomóc w skuteczniejszym leczeniu i zapobieganiu dalszym komplikacjom.